Samvinnan - 01.02.1977, Blaðsíða 23

Samvinnan - 01.02.1977, Blaðsíða 23
Hinn málshátturinn: „Eins dauði er annars líf“ sann- ast aftur á móti þar sem kaupmenn standa andspænis hver öðrum sem keppinautar. Ég þarf engum að útskýra þann hagnað sem kaupmaður hefur af því ef keppinautur hans verður undir eða dettur úr sögunni. En einnig í þessu er kaupfélögunum ólíkt háttað. Milli þeirra er alveg óhugsandi að verslunarkeppni í eiginlegum skilningi eigi sér stað, og hagsmunir þeirra eru mjög nátengdir. Ef eitt- hvert kaupfélag veltur um koll, þá hafa hin kaupfélögin ekkert gott af því, heldur einungis óánægju og skaða. Samkeppni er hvorki eðli né tilgangur kaupfélaga, heldur er tilgangur þeirra og eðli: samvinna allra, eindrægni og skipulag.------ Sumir sem hafa samkeppnina fyrir átrúnaðargoð, munu að líkindum reka upp stór augu þegar ég tel það með kostum kaupfélaganna að útrýma verslunarkeppni. En fyrir hví er frjáls samkeppni í verslun nauðsynleg? Fyrir því að verslunin er í höndum einstakra manna sem gjöra hana að einokun ella. Mér dettur ekki annað í hug en að taka verslunarkeppni sem meðal gegn einokun ef ekki er á betra völ. Svo mega og allir hugga sig við það að á meðan verslunin er aðeins að sumu leyti í höndum kaup- félaga, koma þau að góðum notum sem keppinautar gegn kaupmönnum þótt samkeppnin sé ekki markmið þeirra. En þegar vel er aðgætt, er samkeppnin í atvinnuvegunum ill nauðsyn; hún eyðir kröftum manna í óþarfa baráttu °g meinbægni hvers við annan og spillir vinsamlegri sam- vinnu.------- En hvernig fer þá kaupfélagsskapurinn að? Hann gjörir kaupmennina, sem slíka, óþarfa og um leið alla þeirra samkeppni. Hann leiðir verslunina á bekk með öðrum vel- ferðarmálum og kemur henni inn undir almennt skipu- iag; hann verndar einstaklinginn fyrir ofurvaldi og hnefarétti þeirra sem mega sín meira, og styður hann til þess að geta skipt vöru fyrir vöru á beinasta, eðlilegasta °g þess vegna kostnaðarminnsta hátt.------ Ef öll verslun landsins væri í höndum kaupfélaga og ef kaupfélögin væru öll í sambandi, þá væri það ekki sér- lega margir menn sem þyrfti til hinna vandasömustu starfa, og langtum færri en kaupmenn eru. Þess vegna setti að vera minni örðugleikar á því að þessir menn væru hæfir til starfs síns að náttúrufari og menntun.--- Einn af kostum kaupfélaganna er sparnaður. Eins og þegar er drepið á, er það eiginlega mikill hluti af kaup- hiannastéttinni, með eyðslu hennar og óhófi, sem kaup- félögin geta sparað; þetta hefur með réttu verið talinn einn af aðalkostum þeirra. Að vísu þarf kaupfélagsskap- hrinn menn í sína þjónustu; en hann getur komist af með þá miklu færri og miklu nægjusamari; þeir kraftar sem sparaðir eru, geta snúist að einhverri nytsamri og fram- leiðandi vinnu. — — — Kaupfélagsskapurinn, eins og hver annar félagsskapur, hefur menntandi áhrif á margan hátt. Menn kynnast skoðunum og tilfinningum hver annars; sú viðkynning styrkir skoðanirnar og gjörir þær gleggri og þjálli; hún hrepur niður smásmugulegum ríg millum manna og sveita, hún glæðir félagsanda og kemur mönnum á lagið hieð að vinna saman ... En svo er það og sérstakur kostur á kaupfélagsskapnum framyfir flestan annan frjálsan félagsskap að hann gríp- ur til svo margra og hann heldur þeim föstum með þeim höndum er reynast sterkari en önnur félagsbönd; það er stundarhagnaðurinn ... Og margur sem í fyrstu dróst u^eð, einungis fyrir stundarhagnaðinn, hefur síðarmeir fylgst með af æðri hvötum. 1914 Hallgrímur Kristinsson fór þriðja sinni utan til að selja kjöt Sambandsins. Var jafnframt ákveðið að hann tæki að sér til bráðabirgða erindrekastarfið fyrir samvinnufélögin frá næstu áramótum því að enginn annar naut bæði trausts Sláturfélagsins og Sambandsins. Heimsstyrjöldin fyrri hófst á árinu og olli viðskiptatrufl- unum og verðhækkunum. Jók það fylgi við kaupfélögin að kaupmenn þóttu ganga á lagið að hækka verð þeirra vara sem hörgull varð á. 1915 Hallgrímur Kristinsson kom upp skrifstofu í Kaupmanna- höfn og sá um sölu ýmissa afurða fyrir Sambandið og aðra. Seint á árinu komu Oddur Rafnar og Guðmundur Vilhjálms- son til starfa á Hafnarskrifstofu, en Sambandið hafði þá enga fasta starfsmenn á íslandi. Hallgrímur hóf undirbúning að sameiginlegum innkaupum fyrir kaupfélögin. Fékk hann loforð fyrir rekstursláni í ný- stofnuðum Samvinnubanka Dana gegn ábyrgð þingeysku og eyfirsku kaupfélaganna, en til að tryggja lánstraust til frambúðar þurfti að koma á almennri samábyrgð innan kaupfélaganna og Sambandsins sjálfs, og var hafinn undir- búningur þess. 1916 Hafnarskrifstofa var nú rekin af Sambandinu einu, og þar fór aðalrekstur þess fram, til að mynda allt reikningshald. Þó hafði Sambandið einnig opna skrifstofu á Akureyri hluta ársins. Viðskipti við Danmörku voru takmörkuð af völdum ófriðar- ins. Þó sá Hafnarskrifstofa um verulegan hluta afurðasöl- unnar, meðal annars saltkjötssölu til Noregs, svo og nokkur vörukaup fyrir félögin, einkum Kaupfélag Eyfirðinga. Haldið var samvinnunámskeið á Akureyri, einkum til að búa menn undir störf við rekstur kaupfélaga, og kenndu þeir Hallgrímur Kristinsson og Sigurður í Ystafelli. Nybrograde 28 í Kaupmannahöfn. Frá haustdögum 1915 var þar í tveim- ur herbergjum á götuhæð skrifstofa Sambandsins og íbúð Hallgríms Kristinssonar, en fyrst hafði skrifstofan verið í kjallara að Farvergade 15.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.