Samvinnan - 01.02.1981, Blaðsíða 11

FORUSTIieitEllf
Kaupfélögin eru miðstöðvar viðskipta
og athafna hvert á sínum stað
Verzlun og viðskipti breytast sífellt, eins og önnur
svið daglegs lífs. Alls staðar gætir umskipta. Þótt viðj-
ar vanans séu sterkar, hrökkva menn upp við það
aftur og aftur á ævinni, að hið gamla er horfið og
nýtt komið í þess stað.
Ef litið er í sjónhendingu yfir sögu verzlunarinnar hin
síðari ár, blasa við ótal staðreyndir, til dæmis eftir-
farandi atriði:
• Þegar fjöldaframleiðslan kom til sögunnar, urðu
þáttaskil í verzlun og viðskiptum. Verkefni sölumanna
verður þá að skapa þörf fyrir vörur jafnt og að full-
nægja henni. Framleiðslan skapar sjálf sölumögu-
leikana.
• Með aukningu þéttbýlis myndast nýjar sölumið-
stöðvar og ný sölutækni verður til, sem samsvarar
betur kröfum tímans, svo sem kjörbúðir og stórmark-
aðir. Og ef til vill er ný bylting í afgreiðsluháttum fram-
undan með tilkomu tölvutækninnar.
• Með bættum lífskjörum og aukinni velferð al-
mennings koma nýjar vörur til skjalanna og nýjar
þarfir skapast. Hin allra síðustu ár hefur þessi þróun
orðið ekki sízt vegna aukinnar hlutdeildar kvenna í
tekjuöflun heimilanna. Það gerist nú æ algengara, að
konur starfi utan heimilisins, og við það eykst kaup-
getan og þörf skapast fyrir nýja og breytta þjónustu
af hálfu verzlunarinnar.
Þannig mætti halda áfram að rekja sögu verzlunar-
innar, en látið skal staðar numið hér við þessi fáu
atriði. Óumdeilt er, að verzlun gegnir mjög mikilvægu
hlutverki í nútímaþjóðfélagi og er ein af undirstöðum
þeirrar velmegunar, sem allir sækjast eftir.
Verzlun hér á íslandi er að ýmsu leyti erfiðari en
með öðrum þjóðum og veldur því fámenni og strjál-
býli. En þrátt fyrir erfiðar aðstæður höfum við íslend-
ingar gert stórfenglegt átak í verzlun hinna dreifðu
byggða landsins.
Það átak er fyrst og fremst samvinnuhreyfingunni
að þakka.
Samtök fólksins sjálfs hafa skapað svo stórar heild-
ir, að jafnvel í hinum fámennustu héruðum hafa kaup-
félögin getað byggt upp verzlun og þjónustu við íbú-
ana, sem vart á sinn líka í öðrum löndum við svipaðar
aðstæður.
Kaupfélögin eru miðstöðvar viðskipta og athafna
hvert á sínum stað.
Þau eru slagæðar héraðanna.
Þau eru forsenda þess, að fámenn þjóð getur lifað
í svo stóru og harðbýlu landi.
En hver er skilningur stjórnvalda á þessari stað-
reynd, sem allir hljóta að viðurkenna?
í þessu hefti Samvinnunnar birtist viðtal við Erlend
Einarsson forstjóra. Þegar hann var spurður um af-
komu kaupfélaganna á árinu 1980, svaraði hann:
,,Það veldur miklum áhyggjum, að verzlun kaupfé-
laga í dreifbýli hefur varla nokkurn rekstrargrundvöll.
Hávaxtakostnaðurinn veldur gífurlegri aukningu á
rekstrarkostnaði verslunarinnar. í dreifbýli, þar sem
vörubirgðir þurfa að vera miklu meiri og veltuhraðinn
er mjög lítill, er vaxtabyrðin sérstaklega mikil. Verð-
lagsyfirvöld hafa ekki tekið neitt tillit til hávaxtanna,
og ekki hefur verið leyfilegt að færa upp vörubirgðir
á móti verðbólgunni.
Mér virðist augljóst, að þessar ákvarðanir yfirvalda
eiga enga stoð í lögum. Hvað myndi t.d. einstaklingur
segja, ef hann væri skyldaður með boði þeirra að
selja bifreið, sem hann keypti fyrir einu til tveim árum
síðan, á sama verði og hann keypti hann á?“
Því verður ekki trúað, að stjórnvöld ætli sér að brjóta
niður þá burðarása byggðarlaganna sem kaupfélögin
eru — og það með ákvörðunum í verðlagsmálum, sem
ekki fást staðizt lagalega séð.
í lok svars síns krefst Erlendur þess fyrir hönd sam-
vinnuhreyfingartnnar, að þetta hróplega ranglæti verði
afnumið nú þegar.
Sú sjálfsagða leiðrétting má ekki dragast deginum
lengur. ♦
7