Samvinnan - 01.12.1981, Blaðsíða 20

Móðir mín
Eftir Nikos Kazanzakis
Kafli úr
bókinni
Skýrsla til
Greco
Þýðandi
Erlingur E.
Halldórsson
Tvisvar á ári,
um jól og páska,
hélt afi heiman úr
þorpinu sínu
langt íburtu að finna
dóttur sína og
barnabörn ...
Móðir mín var heilög kona. Hvað
var það sem gaf henni styrk til
að þola þungan andargust og
dæsur ljónins við hlið sér i fimmtíu ár
án þess að láta bugast? Hún var þol-
góð, þrautseig og ljúf eins og sjálf
jörðin. Allir forfeður mínir i móður-
ætt voru bændur — beygðir stóðu þeir
yfir jörðinni, viðloða jörðinni, hendur
þeirra, fætur og hugir fullir af mold.
Þeir unnu landinu, allar vonir þeirra
voru við það bundnar; í kynslóðanna
rás höfðu þeir og það sameinast. Á
þurrkatið urðu þeir blakkir og tærðir
einsog það. Þegar fyrstu regnskúrirnar
æddu á haustin gnast í beinum þeirra
og þau tútnuðu einsog stör. Og þegar
þeir skáru djúpar raufir í kvið jarðar-
innar með plógjárni endurlifðu þeir í
brjósti og lendum fyrstu nóttina i
faðmi konu sinnar.
Tvisvar á ári, um jól og páska, hélt
afi heiman úr þorpi sinu langt i burtu
og kom til Megalo Kastro að finna
dóttur sína og barnabörn. Hann stillti
einlægt svo til að villidýrið, tengdason-
ur hans, var ekki heima þegar hann
knúði dyra. Þetta var kröftugur, safa-
mikill öldungur, hárið óskorið og hvítt,
blá slæjandi augu, og þungir hramm-
arnir sigggrónir — þeir rifu hörund
mitt þegar hann teygði þá fram og
klappaði mér. Hann var einlægt í
svörtum stígvélum; sunnudagsbrókum,
fúfúlunni, skærblárri á lit; með hvítan
höfuðklút bládoppóttan. Og i höndun-
um lá einlægt sama gjöfin: grís ofn-
steiktur vafinn gulaldinlaufi. Þegar
hann tók hlæjandi utan af honum
fylltist bærinn ilmi. Svo algjörlega
hefur afi sameinast grísinum og gul-
aldinlaufunum að alla tíð síðan kem
ég ekki inn í gulaldingarð eða finn
lykt af svínakjöti ánþess hann birtist í
huga minum, kátur og fjörugur, með
steiktan grísinn í höndunum. Og ég
gleðst, því endaþótt enginn muni
framar eftir honum lifir hann í mér
svolengisem ég lifi. Við munum deyja
saman. Afi varð fyrstur til að vekja
með mér ósk um að deyja ekki — svo
hinn dáni í mér dæi ekki. Síðan þá
hafa margir látnir menn kærir mér
fallið, ekki ofan i gröfina, heldur niðrí
minni mitt, og ég veit nú að svolengi-
sem ég lifi munu þeir lifa.
Þegar ég sé hann fyrir mér brynjast
hjarta mitt þeirri vissu að það
geti sigrað dauðann. Aldrei á ævi
minni hef ég séð þvílíkt mannsandlit;
hinn hlýlegi, kyrrláti bjarmi sem lék
um það minnti á ljós í varðskýli. Ég
hrópaði upp þegar ég sá hann ganga
í bæinn i fyrsta sinn. Klæddur var
hann hinum víðu pokabrókum, sem
nefnast vraka á Kritey, með rauðan
mittislinda, ásjónan geislandi einsog
tungl, framkoman kvikleg — mér
fannst hann likastur vatnaanda, eða
huldumanni, sem á þessari sömu
stundu spratt upp í aldingarði ilm-
andi af votu grasi.
Hann dró tóbaksfylli fram undan
skyrtunni, vafði sér sígarettu, teygði
sig eftir tinnu og svepparaki, kveikti
i sigarettunni og reykti, umleiðog
hann virti fyrir sér hýr á svip dóttur
sína, barnabörn og innanstokksmuni.
Stöku sinnum opnaó'i hann munninn
og skrafaði um hryssuna sina sem
hafði kastað fola, rigninguna og hagl-
ið, offjölgun i hópi kanínanna sem
voru að eyðileggja matjurtagarðinn
hans. Ég í hnipri á hnjám hans, vatt
handleggnum utan um hálsinn á hon-
um og hlustaði. Ókunn veröld opn-
aðist mér — akrar, regn, kanínur —
og ég varð líka kanína, smokraði mér
út og læddist inn í garð afa, og hám-
aði í mig kálhöfuðin hans.
Móðir mín spurði jafnan um þennan
og hinn i þorpinu — hvernig þeim
vegnaði, hvort þeir væru enn á lífi? —
og afi svaraði stundum þeir væru á
lífi, ættu börn, blómstruðu; stundum
að þeir hefðu dáið — ennþá einn horf-
inn, heill sé þér! Hann skrafaði um
dauðann rétt einsog hann skrafaði
um fæðinguna — af stillingu, i sömu
tóntegund, rétt einsog hann skrafaði
um grænmeti og kaninur. „Hann hef-
ur kvatt líka, dóttir,“ sagði hann. „Við
jörðuðum hann. Og við létum hann
fá glóaldin að bera í hendinni til
Karons, og skilaboð til venslamanna í
Hadesarheimum. Það var farið eftir
settum reglum, lof sé Guði.“ Svo tott-
aði hann sigarettuna, blés reyk út um
nasirnar, og brosti.
Kona hans var meðal hinna fram-
liðnu; hún dó mörgum árum áður. í
hvert skipti sem afi kom í heimsókn
(
s
20