Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.08.1921, Qupperneq 32

138 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
lagið lætur ekki óuppfyltar nokkrar skyldur til utan-
félagsmanna, sem réttmætt er að heimta al' félögunum.
Asakanirnar um siðmætisskort eru þess vegna ástæðu-
lausar, en meiri líkur til að einmitt kostnaðarverðs-
skipulagið ali upp þann hugsunarhátt hjá utanfélags-
mönnum, sem vafasamt er, hvort er siðbætandi.
III.
Ekki mun rétt, að skiljast svo við deilu þessa, að
minnast ekki á meðferð höf. á „stækkun“ eða fram-
lenging einkenna þessara tveggja aðferða.
Höf. ætlar að stækka einkenni beggja — jafnvel
út í öfgar — til að skýra fyrir sér og öðrum hvernig
þá færi.
Aðferðin er góð og glögg, en þó því að eins að
rétt mynd komi fram af báðum. Eg hefi gert þessa
stækkun í ummælum mínum hér að framan, en hér er
ætlunin, að fylgjast með rökleiðslu höfundar.
Stækkunin á einkennum gangverðsaðferðarinnar
verður hjá höf. þannig: ..Þau einkenni eða kostir, sem
henni hafa verið taldir til gildis, eru yfirleitt hags-
nmnalegs eðlis fyrir félögin eða fyrir félagsmenn. Af
því verður að draga þá ályktun, að aðferðin beri þeim
mun meiri og betri ávexti, sem aðalreglu hennar um
verðlagið er beitt ósleitilegar. Það er líka einfalt reikn-
ingsdæmi, að verðuppbót félagsmanna getur orðið þeim
mun meiri sem verðlagið er hærra, svo ef hún væri
hinn eini og sanni mælikvarði á hagsmunagildi félag-
anna, þá þyrfti engra frekari vitna við. Og ekki dreg-
ur það úr hagsmununum, að því hærra sem verðlagið
er sett, þeim mun ríflegri verður sá skerfur, sem við-
skifti utanfélagsmanna leggja á disk félagsmanna þeim
að fyrirhafnarlausu, svo eðlilega ætti að verða eftir-
sóknarvert, að njóta hlunninda í slíkum félögum, fyr í
dag en á morgun“.