Andvari - 01.01.1952, Page 7

ANDVARI
Sveinn Björnsson.
/
- Forseti Islands. -
Eftir Steingrím Steinþórsson.
Almennt er svo litið á, að með þjóðhátíðinni 1874, þegar
niinnzt var eitt þúsund ára afmælis íslandsbyggðar, hafi gengið
vakningaralda yfir þjóðlíf vort og þangað megi leita upphafs
ymissa breytinga og umbóta í atvinnuháttum og menningarlífi
þjóðarinnar síðan. Að sjálfsögðu er allmikið hæft í þessu. Má
henda á fleira en eitt, er gerist á næstu áratugum, því til sönn-
unar.
Þáttaskil eru í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar um þetta leyti.
Alþingi fær löggjafarvald með stjórnarskrárbreytingunni frá 1874,
en áður hafði Alþingi aðeins verið ráðgefandi og allt raunverulegt
vald var í höndum hinnar dönsku ríkisstjómar. Hafði það að
sjálfsögðu miklar breytingar í för með sér varðandi starfssvið og
starfsháttu Alþingis. Alþingi gat þá hafið löggjafarstarfsemi á
mörgum sviðum, þ. á. m. lagt á skatta og farið að veita fé til
ýmis konar umbótastarfsemi, enda þótt það væri í mjög smáum
stíl fyrst um sinn.
Ýnússa félagsmálahreyfinga verður vart á síðustu áratugum
aldar. Fyrsta samvinnufélagið er stofnað 1882 og allmörg slík
félög úr því til aldamóta. Búnaðarfélög eru stofnuð víða um
^and. Hin elztu þeirra eru nokkru eldri, allt frá 1837. Lítilli út-
reiðslu nær þó sá félagsskapur fyrr en eftir 1880. Úr því og til
a damota munu hafa verið stofnuð um 90 hreppabúnaðarfélög.
egar líður að aldamótum verða miklar breytingar í útgerðarmál-