Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 59

ANDVARI
Nútízka í ljóðagerð
55
á næstu grösum. Og þá nálgumst vér aftur efni þessarar ritgerð-
ar. Vér getum skoðað Guernica-mynd Picassós, táknmynd eyði-
leggingar og skelfingar, skapaða á örlagastund af hönd og hjarta
mikils listamanns, sem listræna byltingu, er steypir nýja list-
ræna heild úr gömlum brotum og boðar ný viðhorf í listtúlkun
og þar með nýja stefnu. Hann beinir athygli listamannsins frá
sjálfum sér og furðuheimum sálarinnar, en að umheiminum og
þeim blikum, sem þar eru á lofti. Um leið réttir hann þeim
tækið í hendur: táknmálið, symbólið. Ef hægt væri að segja um
einhverja stefnu, að hún hafi fæðzt einhvern ákveðinn dag, þá
mætti segja, að atómstefnan hafi orðið til á þeim degi, er Picassó
lauk við Guernicu.
Og þó ber þar mikið á milli og ekki sízt það, að hver list-
stefna á sér lengri og fjölþættari þróunarferil, þótt hún sé hér
sýnd í einföldustu dráttum. Þess má t. d. geta, að Guemica er
einnig æpandi sjálfstjáning, expressjónismi. Picassó rígbatt sig
ekki, sem kunnugt er, við einhverja hreina stefnu. Við þetta varð
túlkun hans á hinum óhugnanlegu atburðum sterkari. Og Picassó
var frjáls maður, hann gat leyft sér að túlka sterkt. Öðmvísi var
ástandið í stríðsbyrjun, þegar Irin nýja ljóðagerð kemur fram,
hin eiginlega atómstefna, sem nokkmm sinnurn hefur verið gerð
að umtalsefni hér á landi. Skáldin voru þá bundin af voldug-
um stríðsaðiljum. En nú beinist hugurinn aftur út á við, sem
vonlegt er. Enginn veit hverjar afleiðingar sá hildarleikur getur
haft. Með þeirri tækni, sem þróazt hafði í ljóðagerð síðustu ár-
anna á undan, láta skáldin áhrif heimsstyrjaldarinnar kristallast
í huga sér. Ef til vill var þetta örlagastund vestrænnar menningar.
Aðaltæki þeirra verður táknmálið. Þau vissu þegar um skáld-
legt gildi þess. Þar við bættust þær kringumstæður, að réttast
væri að fara varlega. Hve mörgum mundi haldast uppi að túlka
hörmungarnar jafnsterkt og Picasssó? í hinum hernumdu lönd-
um horfði málið öðru vísi við. Þar stóðu skáldin við hlið her-
mannanna og börðust fyrir frumstæðustu réttindum, lífi sínu og
eignum. Þau komust þar í beina andstöðu.