Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 36

Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 36
32 Þorkell Jóhannesson ANDVARI aðasti íslendingur um sína daga. Gísli dvaldist tíu síðustu ár sín í Skálholti með dóttur sinni og fékkst þar ásamt Þórði biskupi eitthvað við ræktunartilraunir, sem mjög þótti frábært á þeirri tíð. Má fara nærri urn það, að slíkur maður sem Gísli var og allt, sem hann tók sér fyrir hendur, hafi vakið athygli og áhuga ungra manna, er í Skálholti dvöldust um þessar mundir og veigur var í til áræðis og framsóknar. Tveir slíkir menn, þeir frændur Páll Vídalín og Amgrímur Vídalín, bróðir }óns biskups Vídalíns, rit- uðu um aldamótin 1700, fáum árum eftir fráfall Gísla Magnús- sonar, merkilegar ritgerðir um framfarir íslands, er báðar, eink- um ritgerð Páls, höfðu talsverð áhrif síðar. Þessar ritgerðir má skoða sem helzta árangurinn af ævistarfi Vísa-Gísla. í þeim lifði neisti, sem hann hafði tendrað með ritum sínum og tilraunastarfi, þó dult færi um sinn. Þessum neista bregður og fyrir í bréfum Jóns biskups Vídalíns skömmu fyrir andlát hans 1720. Jón biskup Árnason og Jón skólameistari Þorkelsson eru engan veginn ósnortnir af honum. En það kemur í hlut Skúla Magnússonar og Jóns Eiríkssonar að glæða úr honum brennandi vita, leiðarljós út úr því myrkri, sem þjóðin hafði í ráfað vegalaust hátt á aðra öld. Venjulegt er að telja svo, að einveldi konungs hér á landi hefjist með Kópavogseiðum 28. júlí 1662. Þetta er að sjálfsögðu formlega rétt. En í raun og veru hafði konungur ráðið hér öllu, er hann kærði sig um, sem einvaldur væri, síðan 1551. Eíitt er og víst, að stjórn landsins tekur engum stakkaskiptum við sjálfa einveldistökuna og líða svo tveir áratugir. Árið 1684 er landinu skipaður stiftamtmaður og má kalla, að hér bryddi fyrst á þvi stjómarlagi, sem einveldið krafði, en um leið bólar á þeim veik- leika, er við þetta stjórnarlag loddi, einkum framan af, er í þetta mikilvæga embætti var skipaður 5 ára drengur. Fyrst um sinn fór landfógeti með umboð hins bamunga stiftamtmanns. En land- fógetaembættið var stofnað árinu fyrr, 1683, og að vísu fyrst og fremst vegna breytinga, sem um sama leyti vom gerðar á einok- unarverzluninni. Það er fyrst með stofnun amtmannsembættis- ins 1688, sem nokkru verulega þokar fram til reglulegra ein-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.