Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1952, Síða 36

Andvari - 01.01.1952, Síða 36
32 Þorkell Jóhannesson ANDVARI aðasti íslendingur um sína daga. Gísli dvaldist tíu síðustu ár sín í Skálholti með dóttur sinni og fékkst þar ásamt Þórði biskupi eitthvað við ræktunartilraunir, sem mjög þótti frábært á þeirri tíð. Má fara nærri urn það, að slíkur maður sem Gísli var og allt, sem hann tók sér fyrir hendur, hafi vakið athygli og áhuga ungra manna, er í Skálholti dvöldust um þessar mundir og veigur var í til áræðis og framsóknar. Tveir slíkir menn, þeir frændur Páll Vídalín og Amgrímur Vídalín, bróðir }óns biskups Vídalíns, rit- uðu um aldamótin 1700, fáum árum eftir fráfall Gísla Magnús- sonar, merkilegar ritgerðir um framfarir íslands, er báðar, eink- um ritgerð Páls, höfðu talsverð áhrif síðar. Þessar ritgerðir má skoða sem helzta árangurinn af ævistarfi Vísa-Gísla. í þeim lifði neisti, sem hann hafði tendrað með ritum sínum og tilraunastarfi, þó dult færi um sinn. Þessum neista bregður og fyrir í bréfum Jóns biskups Vídalíns skömmu fyrir andlát hans 1720. Jón biskup Árnason og Jón skólameistari Þorkelsson eru engan veginn ósnortnir af honum. En það kemur í hlut Skúla Magnússonar og Jóns Eiríkssonar að glæða úr honum brennandi vita, leiðarljós út úr því myrkri, sem þjóðin hafði í ráfað vegalaust hátt á aðra öld. Venjulegt er að telja svo, að einveldi konungs hér á landi hefjist með Kópavogseiðum 28. júlí 1662. Þetta er að sjálfsögðu formlega rétt. En í raun og veru hafði konungur ráðið hér öllu, er hann kærði sig um, sem einvaldur væri, síðan 1551. Eíitt er og víst, að stjórn landsins tekur engum stakkaskiptum við sjálfa einveldistökuna og líða svo tveir áratugir. Árið 1684 er landinu skipaður stiftamtmaður og má kalla, að hér bryddi fyrst á þvi stjómarlagi, sem einveldið krafði, en um leið bólar á þeim veik- leika, er við þetta stjórnarlag loddi, einkum framan af, er í þetta mikilvæga embætti var skipaður 5 ára drengur. Fyrst um sinn fór landfógeti með umboð hins bamunga stiftamtmanns. En land- fógetaembættið var stofnað árinu fyrr, 1683, og að vísu fyrst og fremst vegna breytinga, sem um sama leyti vom gerðar á einok- unarverzluninni. Það er fyrst með stofnun amtmannsembættis- ins 1688, sem nokkru verulega þokar fram til reglulegra ein-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.