Andvari - 01.01.1952, Side 34

30
Þorkell Jóhannesson
andvari
verzlunarmálum hér og beygja hina þýzku kaupmenn, er hingað
sóttu, undir vilja sinn, skáka þeim til á höfnum landsins með
sölu verzlunarleyfa og skattleggja þá með þeim hætti, jafnframt
því sem hann rak hér umfangsmikla verzlun sjálfur og studdi
danska kaupmenn til verzlunar eftir mætti. Um aldamótin 1600 er
svo komið, að konungsvaldið hefir náð íslandsverzluninni full-
komlega á sitt vald og árið 1602 hefst svo hin alræmda verzlunar-
einokun. Nú er högurn allmjög breytt frá því sem var áður og
fyrr var að vikið. Nú er ekki lengur um að ræða lítilfjörlega skatt-
heimtu konungsumboðsmanna. Auk skattgjalds að fornri venju
gengur nú afgjald 1/6 af allri jarðeign í landinu í konungssjóÖ.
Mestu munaði samt um það, að verzlun landsins er keyrð í fjötra.
Eftir 1619 er öll útflutningsvara landsins verðlögð til hagsmuna
fyrir erlenda kaupmenn og innflutt vara slíkt hið sama. Jafnframt
er landinu lokað fyrir öllum erlendum þjóðum og yfirleitt öllum
nema einokunarkaupmönnum og þjónum þeirra og svo kon-
ungsmönnum og þeirra liði. Þessa valdboðna einangrun þjóðar-
innar, sem stóð hátt á aðra öld, hefur aldrei verið skýrð né
skilin til neinnar hlítar, enda sjálfsagt býsna örðugt að gera sér
fulla grein fyrir afleiðingum hennar út af fyrir sig. Mún var vitan-
lega hvergi nærri eins áberandi né heldur fundu menn eins sárt
til hennar og fjárkúgunar þeirrar, er af einokuninni leiddi. En
hún átti samt drjúgan þátt í því að halda þjóðinni niðri í verk-
lcgum efnum, byrgja fyrir henni mest alla vitneskju um það, sem
samtímis var að gerast í atvinnulífi annarra þjóða og mátt hefði
verða henni hvöt og fyrirmynd, ef betur hefði verið í haginn búið.
Kynni útnesjamanna við hollenzka og enska duggara, er stálust
upp að landinu í fyllsta banni til þess að eiga kaunverzlun við
landsmenn, voru að sjálfsögðu lítt til þess fallin að gegna mikils-
verðu menningarhlutverki. Utanfarir Islendinga sjálfra á þessum
tíma voru ekki heldur með þeim hætti yfirleitt, að þær gæti bætt
mikið úr. Elér þarf ekki um þá menn að ræða, en þeir voru víst
ærið margir, sem slæddust út úr landinu undan sökum og áþján,
eða af ævintýraþrá, og fæstir áttu afturkvæmt. Fremur mátti ein-