Fálkinn - 17.12.1943, Page 15

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1943 7
FR —
Ycggir dómkirkjunnar, scm alclrei vur fullgerö', Magnúsarkirkjunnar,
sjeöir að utan, frú snðaustri. — Til hægri: Dómkirkjan að innan sjeð
iil vesturs.
Lessi hlnti bæjarhúsanna var endur-
hættur árið líítján liundruð og fjögur.
Norðan við reykstofuna eru svefnhús en
gangur á milíi. í ganginum er hleri yfir
: liga niður í kjallara, en þessi kjallari eru
gömlu myrkvastofurnar eða fangelsið, sem
notað var í gamla daga. Þessi liluti kjall-
arans er gluggalaus og þangað kemur eng-
in skima af dagsljósi.
Cr ganginum kemur maður svo i nýju
stofurnar, en þaðan í eldhúsið, en því eru
þessar stofur kaliaðar nýjar, :að þær voru
ekki reistar fvr en árið 1772.
Stofurnar, sem þar höfðu staðið áður
sópuðust burt með snjóskriðu, en kjallar-
inn fyltist með grjóti og mold.
Auk kjallaranna undir húsunum eru
margir kjallarar utan húss því þarna voru
íniklu fleiri og stærri hús áður fyr en nú
eru þar. Hafa þau sópast burt með skrið-
em úr fjallinu fyrir ofan, en kjallararnir
standa eftir fullir af mold og grjóti. Hin
síðai'i árin hefir nokkuð verið grafið út af
þessum kjöllurum, og hafa þá fundist ýms-
ir forngripir. Merkastur þeirra er gull-
bringur með steini, talinn vera frá elleftu
cld. En ef grafa ætti alla kjallarana, sem
eftir eru, sem reyndar væri æskilegt til
þess að geta sjeð með vissn Iivernig hús-
um var liáttað í Kirkjubæ áður en skriður
eyddu húsunum, þyrfti að færa hurtu um
siö þúsund teningsmetra af mold og grjóti.
Gamli' bærinn, sem jeg hefi verið að
reyna að lýsa fvrir ykkur er rúmlega þrjá-
líu metra langur, en nokkuð misjafnlega
I reiður, því að eiginlega eru þetta mörg
l>ús. Breiddin er tólf til sextán metrar.
Veggjaþyktin í kjallaranum er nokkuð mis-
jöfn, alt að tveim metrum og jaínvel vfir
það. Þetta telja fræðimenn að hendi til að
þarna hafi áður verið tveggja liæða bygg-
ing úr hlöðnu grjóti, (en margar sagnir
eru til um það í Færeyjum).
Steinlhnið, sem notað hefir verið í þessa
veggi er hrenl úr skeljasandi og iiefir enst
miklu betur en nútíma steinlhn. Menn vita
með vissu að steinlím var hrent i Færeyj-
um, að minsta kosli það sem notað var í
kirkjubyggingarnar. Rjett norðan við Þórs-
höfn á austurströnd Straumeyjar voru ofn-
ar til þess að brenna steinlím, en þar er
mikið af skeljasandi. Hve margir ofnar
liafa verið þar er ekki kunnugt en til
akannns tíma stóðu þar enn uppi niu ofnar.
Suðaustur frá gamla hænum slendur svo
kirkjurústin, sem mest ber á ef farið er
fram hjá Kirkjubæ á sjó. Hún cr tultugu
og álta metra löng og tólf metra breið, en
' eggliæðin cr tiu metrar. Viðhygging er á
norðurvegg austanverðum, líklega ætluð
lyrir skrúðhús, en vitað er með vissu að
luin var síðar notuð fyrir nunnuklaustur.
Þessi stóra kirkjubygging var aldrei full-
gerð. Þak mun liafa verið sett á hana tii
bráðahirgða, en auðsjeð er að ætlunin iief-
ir verið að hlaða steinhoga, en það aðeins
verið gerl yfir skrúðhúsið, en það fjell i
.Mijóskriðunni miklu 1772.
Lengst af hefir kirkjan því staðið þak-
laus og opin og helgra manna myndir og
annað skraut, sem liöggvið er í steininn
hafa veðrast, það er að segja skemst af
vatni og vindi.
Aðeins um tvær myndir vita menn með
vissu af hverjum þær eru. Yfir insta glugg-
anum á suðurvegg, er mynd af Erlendi
biskupi, en i hans hiskupstíð frá tólf
Imndruð sextíu og níu til þrettán hundruð
og álta, mun aðallega liafa verið unnið að
kirkjubyggingunni, aðeins byrjað lítilfjör-
lega áður. Hin myndin, sem menn þykjast
vita um með vissu, er yfir fremsta glugg-
anum á sama vegg, er af Hákoni konungi
Magnússyni en milli þeirra Erlendar var
mikil og góð vinátta. Að sögn hefir kirkjan
verið vígð og telja fræðimenn það til sönn-
unar því, að innan á kirkjuvegginn hafa
verið settar tólf töflur, sem höggnir ern á
maltakrossar. Er sagt að þessar töflur sjeu
ckki settar upp fyr en eftir vígslu eða við
sjálfa vígsluathöfnina, en áður verið lielt
á þær vígðu vatni. Þessar töflur hafa hald-
ist betur en annað skraut; eru lil þess að
gera lílið skemdar.
Fyrir vestan sjálfl kirkjuhúsið var stór
l'orkirkja, sem leyfar sjer af enn, en hún
befir síðar verið rifin og efnið notað lil
annars.
í austurvegg kirkjunnar er liinn svo-
nefndi g'ullskápur. Er það stcinn, sem taka
má úr veggnum að utan, en í steininn er
gerð hola og í henni er skrín úr blýi, í því
eru geymdir lielgir dómar kirkjunnar.
Steinninn er úr aðfluttu efni, límsteini,
sennilega norskum, og er skorið eða meitl-
að á hann. Eru það myndir af Kristi á
krossinum, Maríu guðsmóður og Maríu
Magdalenu, auk þess er á steininum áletr-
i n á latínu, sem segir lil um innihald
skrínsins, en i því eru sjö hnýti með helg-
em dómum. Við livert hnýti er fesl merki
úr kálfsskinni en á þau rist með rúnaletri.
Fjögur hnýtin sem hægt liefir verið með-
•> issu að lesa rúnirnar á geyma:
Hið fyrsta: Trjeflís úr krossi Iírists.
Annað: Dálilla pjötlu af klæðafaldi Mariu
guðsmóður.
Þriðja: Bein úr Þorláki helga biskupi i
Skálholti.
Fjórða: Bein úr Magnúsi Orkneyjarjarli,
cn honum var kirkjan helguð.
Þessir helg'u dómar liafa aðeins einu
sinni verið teknir úr skríninu (svo menn
viti). Var það árið 1904 og var þá gerð
tilraun til þess að fara með þá á National
Museet í Kaupmannahöfn, en föður mín-
um tókst með aðstoð góðra manna að koma
í veg fyrir það. Voru gripirnir komnir til
Þórshafnar, en voru síðan fluttir aflur til
Kirkjubæjar og komið fyrir aftur í kirkju-
veggmun og þar hafa þcir verið óáreittir
siðan.
Þessi kirkja, Magnúsarkirkjan, er vngsta
lárkjan i Kirkjuhæ. Kirkjan sem við nol-
um nú, er urn hundrað árum eldri. Ilún er
í'okkru minni, eða nitján metra löng og
álta metra breið. Ilún stendur svo inerri
sjó að þegar brim er á vetrum gengur sjór-
inn alveg yfir hana. Eitt sinn eftir brim,
sem var meira en venjulegt og hafði hrotið
allar rúður i kirkjunni sjávarmegin fund-
i st tveir karfar og ein kcila á kirkjugólfinu.
Kirkjan var vígð Ólafi konungi helga,
cn er jöfnum liöndum kölluð munkakirkj-
an, og svo mun hún hafa verið nefnd í
fyrstu. Kirkjan cr út sleini. með skdfuþaki.
Þakið hefir að sjálfsögðu verið endurnýj-
að, síðasl var það gerl árið átján hundruð
sjötíu og fjögur en þá fór fram viðgerð á
kirkjunni. Þá voru teknir burt útskornir
kirkjustólar, sem þar böfðu verið frá upp-
hafi; var ákveðið að selja þá aftur á sinn
stað að lokinni viðgerðinni, en einbvern-
veginn fór það svo að þeir lentu á Nalion-
;.I Museet i Kaupmannahöfn og þar eru
þeir enn til hinnar mestu prýði, en okkur
til skapraunar. Að sjálfsögðu hefir verið
reynt að ná þeim aftur, en það hefir ekki
lekist enn.
Sömu leið fór útskorinn skírnarfontur
og fleiri gripir, sem við vonumst eftir að
íá aftur, því þeir eru eign kirkjunnar okk-