Fálkinn - 14.12.1956, Blaðsíða 22

18 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1956
ÁRSÆLL ÁRNASON:
Gottu-ierðin til Grænlands
Höf. á heimleiðinni, cftir ofviðrið.
INN 2G. ágúst 1929, eða
fyrir rúmum 27 árum,
kl. um 3 eftir miðnætti,
renndi rúml. 30 tonna
mótorbátur inn á höfnina í Reykja-
vík i blæjalogni og lagðist utan á
Gullfoss hinn eldra, sem lá við liafn-
arbakkann.
Það fyrsta, sem vakti undrun okk-
ar, sem á bátnum vorum, var undrun
varðmannsins á skipinu, sem rétti
okkur fangalínu, þegar hann vissi,
hvaða bátur þetta var og hvað hann
hafði innanborðs. En þetta var
vélbáturinn Gotta að koma heim úr
ferð sinni til Grænlands, með 7 sauð-
nautskálfa innanborðs.
Tilefni ferðarinnar — það er
kannske hátíðlegra að segja leiðang-
ursins — var það, að árinu áður hafði
Alþingi samþykkt 20.000 króna fjár-
veitingu til þess að afla sauðnauta, i
þvi skyni að gera tilraun til þess að
gera þau að innlendum dýrum, á
svipaðan hátt og var með hreindýrin
hér áður. Ég hafði í nokkrum blaða-
greinum, aðallega í Vísi, hvatt til þess
að slík tilraun yrði gerð, án þess þó
að ég eigni mér á nokkurn hátt frum-
kvæðið að þessu. Ég átti heldur ekki
neinn þátt í hinum fjárhagslega undir-
búningi leiðangursins. Hann annaðist
nær eingöngu Þorsteinn heitinn Jóns-
son, kaupmaður frá Seyðisfirði. Sam-
kvæmt tilmælum ritstj. Fálkans ætla
ég liér að rifja upp nokkrar endur-
minningar frá ferð þessari. Hún vakti
meiri athygii þá en nokkurn af okk-
ur, scm þátt tókum i henni, hafði
grunað, sbr. undrun varðmannsins á
Gullfossi, er við lögðumst að lilið
hans. í sjálfu sér var hún ekkert
merkilegri en hver önnur sjóferð, en
hún var nýjung og það vakti eflir-
tcktina. Auk j)ess vorum við víst um
skeið taldir af, því að við höfðum
ekki getað neitt látið frá okkur heyr-
ast, en komum svo ijóslifandi með
7 sauðnautskálfa og sýndum þar með,
að við 'höfðum ekki farið erindisleysu.
Þeir, sem þátt tóku í ferðinni, eru
á myndinni, sem hér fylgir. Við feng-
um fararóskir, ekki vantaði það, en
þó meira af ráðleggingum, þvi að
allir vissu allt miklu betur en við,
sem höfðum þó kynnt okkur iivað
best allt, sem að ferðinni laut. Eitt
man ég og met ég af öllu því, sem
við mig var sagt, áður en ferðin var
hafin. Það var kona við aldur, að
nokkru tengd mér, sem sagði með sínu
hjartanlega látleysi: „Alls staðar skín
sólin og alls staðar er guð“.
FEItÐIN NORÐUR.
Við lögðum af stað héðan úr Reykja-
vík 4. júlí síðdegis. Veður var gott,
en strekkingskaldi á norðan og fór
báturinn að höggva óþarflcga mikið
fyrir þá, sem voru lítt vanir sjó. Allt
gekk samt liið besta, allt þar til að
við fórum að reyna senditækin úti á
'hafi. Þau reyndust ónothæf, sem kom
sér auðvitað mjög illa, og þó minna
fyrir okkur sjálfa heldur en fyrir
iiina nánustu okkar heima. En norð-
ur héldum við, norður í íshafið,
stefna norðaustur.
Þó að stcfna væri sett í norðaustur,
þegar við ætluðum að koma til lands,
sem var i norðvestri eða norðri, leið
ekki á löngu áður en við fengjum
kynni af hafísnum. „Landsins forni
fjandi“ var, að segja má, í næsta ná-
grenni við landið okkar. Við getum
ekki hugsað um hann og því síður
talað um hann nema með hinum ljót-
ustu iýsingarorðum. Hann hefir oft
gert landi okkar illar skráveifur, en
líka oft fært björg í bú, hvali og seli.
Ég sem Sunnlendingur hafði aldrei
kynnst hafísnum og þessi hin fyrstu
kynni mín af lionum voru hin bestu.
Hafið vill löngum vera órólegt, en
þegar inn i ísinn er komið, er sjórinn
iádauður og þess vegna leið manni
þar vei.
Eins og flestum mun kunnugt er
ís jafnan á reki suður með austur-
strönd Grænlands. Þar sem Norðri
ræður ríkjum, þar er „frost, og kulda
feikn hvers konar“. Pólstraumurinn
ber þennan ís jafnt og þétt suður á
bóginn, komi einhverjir duttlungar
Mokkrar minningar
í strauminn, svo að liann sendi álmu
út frá sér austur á bóginn, fáum við
hinn illræmda hafís að landi okkar.
ís og auðn er fyrir okkur nokkurn
veginn sama hugtakið. En annað kem-
ur í ljós, þegar við förum að kynnast
hinum eiginlegu heimkynnum hans.
Þar haldast við stærstu rándýr jarð-
arinnar, hvítabirnirnir, og selir í
þúsundataii. Maðurinn er ekki stærsta,
en líklega versta rándýr jarðarinnar.
Og nú lenti þeim saman, hvítabjörn-
um og hvitum mönnum með byssur
að vopni. Þess má geta, að meðal
skipverja voru ágætar skyttur og má
þar sérstaklega til nefna bræðurna
þrjá, Kristján skipstjóra, Gunnar vél-
stjóra og Finnboga. — Því má skjóta
hér inn, að það þótti eitt ógæfumerk-
ið, og ekki livað síst, að þrir bræður
væru með í ferðinni. Önnur varð þó
raunin á, þeir reyndust allir hinir
bestu, ekki hvað sist við veiðiskap-
inn, eins og áður getur.
Ég hafði nokkuð farið með skot-
vopn á uppvaxtarárum mínum hér við
sunnanverðan Faxaflóa, en var nú
nokkuð farinn að ryðga í þeirri
íþrótt, en mikið var gaman að endur-
nýja hana, og það ekki á minni dýr-
um en hvítabjörnum og útselum.
VEIÐISKAPUR í ÍSNUM.
Það leið ekki á löngu, eftir að við
komum inn í ísinn, að 'hvítabjörn
yrði á leið okkar. Það var einkenni-
legt, og í raúninni ógleymanleg sjón
að sjá þessi miklu dýr koma þramm-
andi til okkar eftir hrannabreiðunni,
gangandi á þefinn sem þau fundu frá
skipinu, vitandi um mátt sinn sem
voldugustu skepnur ísliafsins. Við
biðum eftir þvi að dýrið kæmi í skot-
færi. En þegar dýrið varð vart ófrið-
ar, var það segin saga að það lagðist
til sunds i næstu vök. Liklega hefir
það talið sér það öryggi, með þvi að
þá sést ekki nema höfuðið upp úr
sjónum. En kæmumst við með skipið
inn i sömu vökina, var það okkur
gefin veiði, þvi að skipið dró það
fljótlega uppi á sundinu. Felit bjarn-
dýr flýtur og er því auðvelt að ná
því. Þetta reyndist því í rauninni
ekkert „spennandi" veiði, þó að dýrin
væru mikil. Hvítabirnir geta ekki
kafað, annars liefðu þeir auðvitað
reynt að forða sér með þeim hætti.
Ég ætla þó að segja hér frá tveim
atvikum, sem voru nokkuð sérkenni-
leg, þó að þau væru ekki að sama
skapi skemmtileg. Við sigldum nokk-
urn veginn auðan sjó og sáum þá
Ijirnu og nokkuð stálpaðan hún á
sundi. Birnan fékk skot, sem var þó
ekki dauðaskot, en við það ærðist liún,
öskraði og gerði sig líklega til þess
að ráðast á skipið. Ilefði þar verið
viðureign á þurru landi, eða breið-
um isjaka, hefðum við þar þurft á
allri okkar vígfimi að halda. En hér
var ójöfn aðstaðan, hún fékk brátt
dauðaskot og unginn féll brátt fyrir
einu skoti á eftir.
Öðru sinni var það, að við siglduin
um laust íshröngl. Það er einkenni-
legt, hve erfitt það er að greina hvita-
björn á sundi, þar sem er lítið annað
en höfuðið upp úr, frá slíku íshröngli.
Þó tókst einhverjum okkar —ég man
Skipshöfnin á Gottu. Efri röð frá vinstri: Vigfús Sigurðsson Græniandsfari, veiðistjóri, Ilagnar Pálsson, loft-
skeytamaður, Ársæll Árnason, háseti, Kristján Kristjánsson, skipstjóri, Baldvin Björnsson, háseti, Edvard Fred-
eriksen, matsveinn. — Neðri röð: Finbogi Kristjánsson, háseti, Markús Sigurjónsson, háseti, Gunnar Krist-
jánsson, 1. vélstjóri, Kristján Kristinsson, stýrimaður, Þorvaldur Guðjónsson, 2. vélstjóri.