Fálkinn - 21.03.1962, Page 23

og menn halda á sláturfé áður en hann
kaupir, og ef þar eru þá nokkrir, sem
honum lyndir að kaupa, eru þeir strax
færðir úr fötunum og á þeim, hann vill
kaupa, skoðar hann hvern lið og lim
hið gaumgæfilegasta, langtum betur en
þá menn kaupa hesta eða aðra gripi,
leitar á hverjum legg og lið, ef þeir
kunna að hafa meinsemd eður brest
einhvern eða vanheilsu. Líki honum þá
ekki kaupa þann, hann skoðar, er sá
sami afhentur aftur þeim contzon, sem
hann tilheyrir. Beri þá annan að, sem
vill kaupa hann, fer hann aftur úr föt-
unum, og er skoðaður eins og fyrr hvað
svo oft verður að vera. sem nokkur
kaupmaður er fyrir hendi. En ef þeir
forlíkast um kaupið, þá er fanginn
reyndur, hvað þunga byrði hann getur
borið, en þá þeir fara til markaðsins,
verða fangarnir ekki aleinasta slegnir
í járnviðjur eða köðlum fjötraðir hver
við annan, heldur eru þeir líka á vegin-
um slegnir í járnhlekki á höndum og
fótum, svo þeir geta naumast gengið,
þar sem eru stundum ekki nema tíu
ÞRIÐJA GREIN
JÓNS GÍSLASONAR
UM TYRKJARÁNIÐ
Kaupmaðurinn skoðar
hvern lið og lim
hið gaumgæfileg-
asta á þeim, sem
hanti vill kaupa, —
lartgtum betur en
þegar menn
kaupa hesta eða
aðra gripi ...
Tyrkir að flytja fimm hundruð her-
tekna, því láta þeir hlekkina geyma þá,
svo fangarnir verði þeim ekki yfirsterk-
ari. Á næturnar læsa þeir þá enn meir
í járnum, bæði á höndum og fótum. Þar
liggja þeir upp í loft eins og önnur svín
undir berum himni, bæði í snjó og regni,
eins og villidýr, þar til þeir fara af stað
að morgni. Þegar Tyrkinn fær nú að
kaupa þessa eignarþræla, leggja þeir
mest kapp þar á að snúa þeim frá sinni
kristilegri trú til þeirrar Mahomets-
dýrkunar og láta uppskerast, stundum
með hörðum hótunum upp á líf og blóð,
stundum með fögrum fölskum orðum
og fyrirheitum, lokka þá til að láta um-
skera sig, og ef þeir veslings menn láta
yfirtala sig vegna pínu og harmkvæla,
sem þeir líða, þá er nokkuð linað á þeim
pintingunum. En þar er engin von til,
að þeir séu lausir látnir úr þeirra þræl-
dómi, og ef svo kann að ske, að þeir
geti úthlaupizt og dulizt um stundar-
sakir, og verði þeim þá aftur náð, þá
er engin von til annarrar miskurinar en
elds og bruna. Þeim kristnu. sem taka
við umskurn, er betur trúað, því eru
þeir hafðir af sínum herrum til stríðs,
þó með þungum þrældómi. Og þegar
þeir veslingar duga ekki lengur sökum
aldurs og hrumleika, og það kann að
berast, að þeirra herrar eru í stríði og
þeir halda sig vel og trúlega við hann,
þá fá þeir frelsast um síðir frá sínum
þrældómi. Ef nokkur umskorinn krist-
inn maður vill gefa sig í hjúskap við
tyrkneska kvinnu, verður honum þess
utan, en þeirra börn verða þess þrælar,
sem þann kristna keypti. En allir þeir,
sem ekki vilja láta umskera sig eftir
þeirra vísu, með þá er illa farið og harð-
lega píndir og plágaðir.. Þeir eru
raunar vesælu menn, sem ekki hafa
lært neitt handverk, svo sem eru eðal-
menn andlegir munkar, prestar, lærðir
menn skrifarar og aðrir þvílíkir, sem
ekki kunna að vinna með höndunum,
með þá er verst farið, svo cotzone eður
mannkaupararnir girnast ekki að kosta
einum minnsta peningi upp á slíka
menn, sem þeir geta ekki aftur selt.
því ganga þessir menn ætíð berhöfðaðir,
án sokka og skó og svo gott sem berir,
því þá þau klæði eru slitin af þeim,
sem þeir eru í fangaðir, fá þeir engin
aftur. Þeir geta ei keypt þau, enda er
enginn svo góðhjartaður, að þá aumki
þar yfir. Þess vegna mega þeir aumu
menn ganga naktir í slitnum leppum,
vetur og sumar, í kulda,'snjó og regni
þar til dauðinn tekur þá burtu. Ef nokk-
ur af þeim verður sjúkur á veginum,
hvort hann er ungur eða gamall, má
hann samt áfram halda. Þeir berja hann
og framkeyra með höggum og slögum,
toga og draga hann svo lengi hann get-
ur gengið, En þá hann getur það ei leng-
ur, kasta þeir honum upp á úlfalda og
binda hann þar. Ef hann deyr þar út af
eða er svo sjúkur, að þeir örvænta hon-
um lífs, færa þeir hann úr fötunum og
kasta honum svo fyrir hunda og villi-
dýr.
En með kvenfólkið fara þeir nokkuð
skár og mjúkar, svo þær, sem geta
gengið fara lausar og óbundnar, sumar
setja þeir á múlasna og úlfalda, sem
annaðhvort eru aldraðar eður svo ung-
ar, að þær geta eigi fylgt öðrum gang-
andi föngum, ef þær eru þungar á sér
eður veikar, láta þeir þær í karfir og
hengja þær svo upp sem klyfjar. En þá
náttar, setja þeir þær annaðhvort í járn
eða þrúga þeim til saurlífis og stúlku-
börn 6 eða 7 vetra komast ekki undan
þeirri ótukt. Svo bölvaðir eru þessir
heiðnu hundar í sínu munaðarlífi og
óþekkt. Framar að auglýsa um þeirra
voluðu kristnu eymd og vesæld undir
þeim tyrknesku hundum er meir sorg-
legt en lystilegt að lesa eða heyra, og
vil ég þar fyrir ekki meira hér um
skrifa, heldur óska og biðja með doctor
Martino Luthero: Drottinn Jesu Christe
kom, kom þú þegar niður af þínum háa
himni og með þínum síðasta dómi niður-
slá þú Tyrkjann og páfann til grunna,
ásamt öllum öðrum týrönnum, og frelsa
oss frá öllu illu. Amen.“
Hertekna fólkið úr Vestmannaeyjum
hlaut lík örlög og annað herleitt fólk.
Það var flutt á mannsalatorgin í Algeirs-
borg og selt þar. Síra Ólafur Egilsson
segir í ferðasögu sinni, að fólkinu hafi
verið skipt niður í 30 manna sveitir.
Skipstjórinn eða fyrirliðinn í ræningja-
leiðangrinum hlaut áttunda hvern mann
og mátti hann velja úr öllum hópnum.
Hann kaus fyrstan 11 vetra son síra
Ólafs. Prestur lýsir þessum syni sínum
svo, að hann hafi verið hinn efnilegasti
unglingur, vel gefinn til munns og
handa. Prestur lýsir svo viðskilnaðinum
við son sinn: ,,Þá hann var tekinn frá
augum mér, bað ég hann að halda trú
sinni í guðs nafni. Hann svaraði mér
með stórum harmi: ,,Minn faðir! Þeir
hljóta að fara með korppinn eins og
þeir vilja. en sálina skal ég geyma þeim
góða guði.“ Ekki er vitað hver urðu
örlög þessa unga manns, en líklegt er,
að hann, eins og margir íslendingar,
hafi tekið upp siði þarlendra manna.
Hann kom að minnsta kosti ekki aftur
úr herleiðingunni. Sama er að segja um
önnur börn síra Ólafs Egilssonar.
En það er af síra Ólafi Egilssyni að
segja, að Tyrkir gáfu hann lausan.
Sennilegt er, að þeir hafi gert það í
þeim tilgangi, að hann næði norður til
Danmerkur, og flytti þangað tíðindin
um herleiðingu kristins fólks af íslandi,
og hefði áhrif á, að Danakonungur
gengist fyrir fjársöfnun til útlausnar
fólksins. Enda varð svo. Síra Óiafur
komst heilu og höldnu til Kaupmanna-
hafnar, eftir miklar þrautir. Hann kom
til Vestmannaeyja vorið 1628. Hann
varð prestur í Vestmannaeyjum aftur.
En það er af konu síra Ólafs að herma,
að hún var útleyst úr Tyrkeríinu, fyrir
hæsta gjald, sem greitt var fyrir ís-
lenzka konu eða 500 ríkisdali en lægsta
gjaldið var 60 ríkisdalir. Hún kom til
Vestmannaeyja vorið 1637. Þess er skylt
Frh. á bls. 30.
fXlkinn 23