Fálkinn - 18.04.1966, Blaðsíða 15

ÚR NÝHRI RÓK AL-
MEjVATA HÓKAFÉLAfiSIAS
geðlæknar telja, að margir slíkir sjúklingar skolist hjálpar-
vana í fjöruborði þjóðfélagsins sem flækingar, vændiskonur
og smáglæpamenn. Nytsömum störfum geta þeir sjaldan gegnt,
nema þá af allralítilmótlegasta ta‘gi.
GELGJUKLOFI: Gelgjuklofasjúklingurinn hverfur aftur til
bernsku og barnalegs atferlis. Hann talar barnamál, bullar og
þvaðrar, lætur eins og kjáni og fær hláturköst af engu. Hann
patar og skælir sig. Hann hættir að halda sér hreinum og
getur orðið ruddalega sóðafenginn.
STJARFAKLOFI: í stjarfaklofa skiptast á algjört hreyfingar-
leysi og djöfulofsi. Sjúklingurinn situr grafkyrr timum eða
jafnvel dögum saman, en getur svo skyndilega fokið upp og
ráðizt á hvern sem fyrir er eða klórað sjálfan sig með nögl-
unum. í kyrrsetuástandinu tekur hann bendingum mjög vel:
hann getur vaknað við og haft eftir setningar, hlýtt skipun-
um og hermt eftir látbragði.
OFSÓKNARBRJÁLÆÐI: í ofsóknarbrjálæði koma fram þau
einkenni, sem mönnum koma tíðast í hug, þegar geðveiki ber
á góma. Rökvana atferli hins ofsóknaróða er í rauninni ekki
út í bláinn, því að hann er haldinn órum — mikilmennsku-
órum, ofsóknarórum eða kynórum. Hann heyrir raddir, þótt
enginn tali. og sér menn, þar sem enginn er. Órar hans geta
magnazt svo, að hann ímyndi sér að gert hafi verið alheims-
samsæri gegn honum, sem t. d. Bandaríkjastjórn eða kaþólska
kirkjan eða kommúnistafldkkurinn sé riðinn við. Hann sér
njósnara í hverju horni, og þeir, sem næst honum standa,
eru líka bendlaðir við samsærið. Hann getur tirúað því, að
verið sé að beina ratsjárbylgjum að höfði hans til að hafa
áhrif á hugsanir hans. Alheimsáhrif sín á hann til að skýra
með því, að hann sé Napoleon eða Jesús Kristur. í ofsóknar-
brjálæði geta menn sveiflazt milli tómlætis og slíks ofsa, að
þeir ráðist á ókunnugt fólk í manndrápshug.
GEÐLÆTI: Geðlæti (æði-þunglyndi, æðisút), sem eru mun
fátíðari en geðklofi, hafa ekki alltaf í för með sér óra og of-
skynjanir, heldur eru það geðshræringar sjúklingsins sem
ekki láta að stjórn. Geðlátaköst eru venjulega háttbundin.
Milli kasta getur sjúklingurinn verið með réttu ráði, en eitt
kast getur staðið mánuðum saman. Sjúkdómurinn getur birzt
í hinum tveim myndum sínum á víxl, annað veifið sem of-
læti (æði) en þess á milli sem fálæti (þunglyndi. sút).
OFLÆTI: Hvorki þetta orð né samheiti þess, æði, er haft í
hversdagsmerkingu sinni, heldur táknar það, að sjúklingurinn
er ör og æstur, glaðvær og óvenju brattur. Ef æðið er vægt,
virðist hann hviklyndur og ofvirkur og sjálfstraust hans meira
en góðu hófi gegnir. Hann er flugskýr í hugsun, ágengur og
mannblendinn, en vill öllu ráða og þolir illa gagnrýni. Þegar
æðið ágerist, hættir hann að geta þagað eða setið kyrr; hann
talar og syngur í sífellu, gengur um gólf, slengir sér utan í
veggi. f verstu köstunum missir hann ráð og rænu.
FÁLÆTI: Fálæti (þunglyndi, geðveikisút) byrjar með því,
að sjúklingurinn verður raunamæddur og missir kjarkinn.
Hann situr einn sér og hugleiðir ávirðingar sínar. Þegar sútin
eykst. fer hann að kenna sér um allskyns óhöpp og slys —
jarðskjálfta, flóð og farsóttir. Þungt haldnir sútarsjúklingar
geta leitað athvarfs í algjöru aðgerðarleysi, lagzt í kör og af-
neitað allri mannlegri athöfn.
HVAÐ ER RÉTT, OG HVAÐ ER RANGT?
Auk taugaveiklunar og geðveiki er enn einn flokkur geð-
sjúkdóma, hinir svonefndu skapgerðarkvillar, en algengust
af þeim er geðvilla. Geðvilltir menn sýnast greindir og eins
og annað fólk, en þá virðist skorta djúpar og heitar tilfinn.
ingar. Þeir finna lítinn eða engan mun á réttu og röngu, og
þeir láta sig afleiðingar gerða sinna engu skipta. Tilraunir
hafa leitt í ljós, að geðvillingar kvíða yfirvofandi líkamlegum
sársauka minna en venjulegt fólk. Þeir víla ekki fyrir sér
Framh. á bls. 36.
Kona nýkomin á geSveikrahœli. — Myndin me3 iyrirsögninni:
Vonleysi, umkomulaus geðsjúklingur á ömurlegu hœli. Ljósm.:
lerry Cook frá Life.