Fálkinn - 18.04.1966, Blaðsíða 21

LÍF OG HEILSA
EINNI MANNESKJU
hafi nokkurn tíma verið gert áður. Fólk hefur verið ákaflega
elskulegt við mig út af því sem ég hef flutt í útvarpið, og
það þykir mér auðvitað mjög vænt um. Ég hef alltaf í huga
hvort sem ég skrifa eða flyt, að þótt ekki sé nema einn hlust-
andi sem eitthvað getur fengið fyrir sína sál af þessu, er
ég ánægð. Það er mér nóg.“
Mannssálin leitar til ljóssins um síSir
„Hafa ekki komið út leikrit eftir þig?“
„Jú, tvö, Rondó og Nocturne. Rondó hefur verið leikið í
útvarpið. Handritið að nokkrum mónódrama þáttunum mín-
um hefur legið á fjórða ár hjá Ragnari í Smára ásamt yndis-
legum teikningum sem vinur minn Kjarval gaf mér við þá.
Mér hefur alltaf fundizt Kjarval vera eins og blár geisli,
en Einar Jónsson hvítur. Einar var þetta háa helga, þögla,
guðamálið, en Kjarval er norðurljósin og álfaheimurinn, allt
sem heillar. Ég hef verið lánsöm að eignast góða og trygga
vini og kynnast miklum listamönnum, og það er tvennt sem
allir stóru listamennirnir eiga sameiginlegt — þeir eru and-
legir menn, trúaðir hver á sína vísu, og þeir hafa varðveitt
barnið í sálu sinni, gleði þess og viðkvæmni. Þetta gerir mann
öruggan í návist þeirra, maður gleymir allri feimni, þeir
leika sér við mann eins og krakka, og það er svo gaman.“
VAÐA boðskap viltu flytja í skrifum þínum?“
„Boðskapur þarf að koma skáhallt fram, finnst mér,
ekki vera áberandi. Ég vil halda því fram, að mannssálin
eigi sér guðlegan uppruna og leiti jafnan til ljóssins um síðir.
Mér finnst vænt um fólk, vænt um mannssálina og alla henn-
ár liti, ég hef samúð með henni á þessari erfiðu göngu hennar
hér á jarðríki, og ég trúi á bræðralag allra manna undir
handleiðslu æðri máttarvalda." ★ ★
BLÓÐFLOKKAR
OG BLÓÐSKIPTI
Eftir
Ófeig I. Ófeigsson lœkni
EFTIR aldamótin síðustu
komust menn að raun
um að blóð allra manna er
ekki allt eins, heldur skiptist
það í 4 aðalflokka, sem skipt-
ast svo aftur í undirflokka.
Aigengast er að nefna aðal-
flokkana O-flokk, A-flokk, B-
flokk og AB-flokk. O-flokkur-
inn er tíðastur (45%), næst-
ur kemur A-flokkur (40%),
þá B-flokkur (10%) og sjald-
gæfastur er AB-flokkurinn
(5%). Hlutföll þessi eru þó
nokkuð breytileg eftir kyn-
þáttum. Þessir 4 flokkar
skiptast svo aftur í undir-
fiokka sem oft eru kenndir
við rliesus-apana, sem hafa
verið notaðir mikið við blóð-
flokkarannsóknir. Undirflokk-
arnir eru því nefndir Rhesus-
eða Rh-flokkar. Þcir geta svo
aftur verið Rli + (ríkjandi
eiginleil.i) eða Rh -f- (ríkj-
andi eiginleiki) o.s.frv. Blóð-
flokkaskintingin er fyrst og
fremst miðuð við hvort blóð-
vatn (serum) eins flokks
klessir eða límir saman
(„agglutinerar") rauð blóð-
korn annars flokks eða ekki.
Rauðu blóðkornin, sem lím-
ast saman mynda smá kekki,
aðeins sýnilega beruni aug-
um. en þó nógu stóra til að
stifla fjölmargar smáæðar
t. d. við blóðgjafir. Blóðkekk-
irnir leysast upp í líkaman-
um (,.hæmoIyserast“), en við
það breytist blóðlitarefnið f
galllitarefni, svo siúklingur-
inn getur orðið gulur. Efnið,
sem orsakar þetta fyrirbæri
í blóðvatni manna kallast
mótefni (antiaren). Það get-
ur ýmist verið veikt (áhrifa-
lítið) eða sterkt. Ef það er
sterkt verða kekkirnir stærri
og levsast örar upn. bannig
að maður sem fær blóðgjöf af
skökkum flokki eða undir-
flokki getur orðið heiftarlega
veikur. fengið gulu og hrað-
vaxandi blóðleysi. Sama get-
ur komið fyrir ef blóð for-
eldra er af ólíkum blóðflokk-
um og leitt til alvarlegs sjúk-
dóms lijá fóstrinu eða barn-
inu strax eftir fæðingu
(erytliroblastosis foetalis, sjá
síðar). Blóðflokkunin þ. e.
rannsókn á því hvaða blóð-
flokki maður tilheyrir getur
þvi verið til margra hluta
nytsamleg: 1. hvaða blóð
megi gefa sjúklingi, 2. sem
undanfari blóðskipta hjá ný-
fæddum börnum, 3. rannsókn
á blóði hjónaefna og hjóna
livort hætta geti verið á að
þau eignist afkvæmi með ery-
throblastosis foetalis, 4. get-
ur rannsókn á blóðflokki
móður, barns og umdeilds föð-
ur gefið þýðingarmiklar upp-
lýsingar um faðernið. Þó
kemur þetta ekki að gagni
nema í ca. 20% af barnsfað-
ernismálum, 5. lagi ef rann-
saka skal blóðbletti, sem fund-
ist liafa á mönnum, í fötum
eða annars staðar, getur út-
koman haft mikla réttarfars-
lega þýðingu t. d. í morð-
málum.
Blóðskipti hjá nýfæddum
börnum verður að fram-
kvæma strax eftir fæðinguna
ef barnið er veikt af erythro-
blastosis foetalis. Þetta er
mjög alvarlegur sjúkdómiu’,
sem stafar af því, að lík-
ami móðurinnar myndar
efni (antigen) á móti blóð-
flokki föðurins. Eins gétur
blóðgjöf, sem konan hefur
fengið einhvern tíma fyrr á
ævi sinni ýtt undir að fóstrið
fái sjúkdóminn ef blóðið,
sem liún fékk var ekki af
nákvæmlega sama blóðflokki
og undirflokki og hennar
sjálfrar. Mótefnið berst úr
blóði móðurinnar inn I blóð
fóstursins. Það getur verið
svo sterkt að blóðkorn fóst-
ursins klessist saman í smá
blóðkekki ogleysist síðarupp
eins og þegar hefur verið Iýst.
Blóðkekkirnir berast út um
allan líkamann þangað til
þeir stöðvast í æðum, sem
eru svo þröngar að þeir kom-
ast ekki í gegnum þær. Þetta
leiðir til súrefnis- og nær-
ingarskorts á svæðum þeim
þar sem kekkirnir loka blóð-
rásinni og orsakar meiri og
minni skemmdir á líffærun-
um, t. d. eru lieilaskemmdir
algengar. Siúkdómurinn get-
ur því leitt til: 1. fósturdauða,
oftast á 6. eða 7. mánuði með-
göngutímans. 3. barnið verði
fábjáni, 3. að það látist stuttu
Framh. á bls. 39.

FALKINN
21