Vaka - 01.01.1927, Blaðsíða 9

[ VAKA |
SJÁLFSTÆÐI íslands.
3
Um sáttmálann sjálfan segir Jón: „Þegar vér skoð-
um nú sáttmálann, þá er hann að vísu í sumum atrið-
um nokkuð ógreinilega saminn, og einkurn er sá galli á
honum, að hann víkur svo mjög ógreinilega á það at-
riði, sem segir fyrir, hversu skuli l’ara með, þegar kært
er, að samningurinn sé ekki haldinn; en slíka galla finna
menn nú á öllum slikum skjölum frá þeim tínia, og er
það bæði vegna þess, að menn [þá] voru skemmra komn-
ir í öllum slíkum efnum, og af þvi, að margt er oss nú
efasamt, eftir svo langan tíina, sem þá þótti augljóst og
auðskilið. En taki menn rétt þá grundvallarreglu, sem
í sáttmálanum liggur, og jafni henni við skoðunarmáta
vorra tima, þá er hún sú, að þar skal vera einn kon-
ungur, ein erfðalög konungsættar, visst ákveðið gjald
árlega á konungsborð (10 al. af hverjum þeim, er þing-
fararkaupi átti að gegna; það er skatturinn), en að öðru
leyti innlend lög, nema hvað óákveðið er, hvort jarlinn
skuli vera norskur eða islenzkur".
Þannig farast Jóni Sigurðssyni þá orð um fyrri upp-
gjöf vora 1262 og „Gamla sáttmála". En nú er að vita,
hvað hann segir um hina síðari uppgjöf vora 1662, þá er
vér ginntumst til að afsala oss landsréttindunum í hend-
ur einvaldskonungi Dana. Um það farast honum orð á
þessa leið:
„Fleiri inerki finnast til þess, að íslendinga hefir
rámað i, hver réttindi þeirra voru, en ekki haft kjark,
samheldi né þolgæði til að gjöra sér þau sjálfum ljós og
halda þeim fram. Þessi merki komu eins fram eftir siða-
skiftin, þó að hið danska vald væri þá orðið enn ríkara
en áður og Noregur sjálfur gjörður að snöggu og snauðu
skattlandi Danmerkur, þvert ofan í samning þann sem
gjörður var, þegar Noregur sameinaðist Danmörku. Enda
á tímum Friðriks 3. ber á því, t. a. m. 1649, því þá „ósk-
ar og biður lögréttan, að konungleg majestat vildi, eftir
gömlum íslendinga sáttinála, þegar sköttum var
játað af landinu, skikka þeim íslenzka sýslumenn en