Vaka - 01.01.1927, Page 35

sem dómstólarnir fara eftir í úrskurðum sínum og al-
menningur í viðskiftum sínum, hvorttveggja þar, sem
sett lög brestur. Þessarar tvískiftingar á réttinum gætir
allsstaðar, hefir ávalt gætt og mun gaáa. Sett lög ein
næg'ja ekki, því þau ná aldrei til allra þeirra atvika, er
íyrir kunna að koma. Margbreytni lífsins reynist meiri
cn hiigvit löggjafanna. Nú telja suinir, að heppilegast
sé að láta lögvenjuna ráða sem mestu, en hafa sem
fæst af settum lögum. Þeir benda á það, að sett lög eru
jafnan meðalhófsreglur. Undir ákvæði þeirra hljóta að
falla ýms atvik, er vikja með einhverjum hætti frá meðal-
hófinu, án þess að ákvæðið sé miðað við þau afbrigði.
Akvæðið verður þar ekki fyllilega sanngjarnt. Telja
þeic, að þá sé heppilegra að dómurinn, sem um málið
tjallar, sé óbundinn af settum lögum og hafi frjálsar
hendur til að taka öll atvik málsins til greina, meta
þau eftir sanngirni og úrskurða málið eftir því. Frá
sjónarmiði dómarans hefir þessi skoðun mikið lil síns
máls. Það getur verið mjög hart aðgöngu fyrir hann,
að verða að beita lögum, sem honum virðast ekki
sanngjörn eftir málavöxtum. Jafnframt er þó á
það að líta, að þegar finna á sanngjörn úrslit máls,
dugir ekki að líta á það eitt, hvað sanngjarnast er gagn-
vart aðilunum sjálfum. Þar þarf víðar að horfa, aðrir
hagsmunir koma þar líka lil greina, heill þjóðfélagsins.
()g gegn þessari skoðun má margt færa. Fyrst og fremst
leggur hún alltof mikið vald í hendur dómarans. Úr
agnúum þeim, er leiða af meðalhófseðli settra laga, má
bæta að nokkru, með því að gæta þess við lagasetning-
una, að veita dómaranuin svigrúm til að meta mála-
vexti þar sem þess er helzt þörf. En það, sem þyngst
er á metunum gegn þessari skoðun, er þetta. Lögin eru
ekki til þess eins, að vera til leiðbeiningar um úrskurði
þeirra tiltölulega mjög fáu mála, er koma undir úr-
skurð dómstólanna. Hlutverk þeirra er að stjórna at-
höfnum manna i lögskiftum þeirra sin á milli. Þau lög-