Vikan - 09.06.1960, Blaðsíða 6

Þetta er
þátturinn
DULINN ÁRÓÐUR.
Eftir fyrri heimsstyrjöld urðu miklar byltingar í
tízku: Iíonur tóku að ganga stuttklipptar, klæddust
síðbuxum og förðuðu andlit sín, en andlitsfarðinn
hafði löngum verið einkaréttur skækjunnar. Vand-
lætingarpostular risu upp og snerust í ræðu og riti
gegn þessari „upplausnarstefnu“. En andagift þeirra
mátti sín einskis. Tizkan bélt velli og lagði undir sig
ný svið mannlifsins. Hún er ómótstæðilegust og lang-
lífust af öllum samfélagshreyfingum.
Hún leikur einkum á tvo strengi manneðlisins:
nýjungagirni og aðlögunarhneigð. Okkur leiðist fá-
hreytnin, við viljum skera okkur úr til þess að vekja
á okkur athygli. Nýtt fatasnið, samkvæmisform, mun-
aðarvörur og trúflokkur bjóða kærkomin tækifæri
til þess. En jafnskjótt og við sjálf liöfunj játazt undir
nýja tízku, verður okkur það kappsmál, að hún nái
almennri viðurkenningu, þ. e. að hún verði tízka í
umhverfi okkar. Enginn vill sitja einangraður í
„tízku“ sinni.
Slyngir kaupsýslumenn hafa á öllum tímum kunnað
að liagnýta þá verzlunarmöguleika, sem tízkan bauð,
og nútíma-samkeppni snýzt einkum um það að skapa
tízku, sem tryggi vaxandi markað og viðskiptagróða.
Siðan grípur tízkan inn á flest svið mannlegs lífs.
Fyrr en okkur varir, er vakin hjá okkur þörf og
mótuð fullnægingarvenj a. Þá erum við á valdi tízk-
annar.
Tízkan er sjaldan svo afkáraleg, að ekki þyki enn
afkáralegra að skorast undan henni. Svo sterkt er
sefjandi afl hennar. Eftir fyrri heimsstyrjöld varð
göngustafurinn hin mikla tízka meðal skólapilta, sem
einhvers máttu sín. Sonum okkar mundi þykja það
broslegt, ef þeir sæju okkur í kvikmynd, vingsandi
göngustöfum og pjakkandi þeim niður í gangstétt-
ina. Samt þótti þeim pilti ekki sjálfrátt með útúrboru-
háttinn, sem hafnaði þessum sið, eftir að hann var
kominn upp í lærðu deild menntaskólans. Til þess
þurfti einstrengingslega hörku. Við hefðum hneppt
jakkanum á hakinu, eins og Jean de France hjá Hol-
herg, ef við hefðum þekkt þá tízku!
Stafurinn var okkar karlmennskutákn. Staflaus
skólapiltur var busi, sem engin stúlka leit við. En
nú sést stafurinn aðeins sem sjaldgæfur forngripur
i hendi gamals manns, eins og hálfgleymd minning
um kjánaskap gelgjuskeiðsins.
ÁRÓÐURSBRÖGÐ OG ÁRÓÐURSSKEKKJUR.
Þó að vald tízkunnar sé svona mikið, er tizkuáróð-
urinn ekki óskeikull. Hann getur misst marks og
gerir það jafnan, þegar hann kallar óþægilega mynd
iram í huga okkar. Þá lokast fyrir sefnæmið, og við
látum jafnvel sefjast til hins gagnstæða. Af þessum
s^kum tapa stórfyrirlæki i ýmsum framleiðslugrein-
uin miiijónatugum árlega á misheppnuðum áróðri
•yrir bvi að gera framleiðsluvöru sína að tízkuvöru.
Þannig mistókst t. d. bandarískum bjórframleiðslu-
hring að gera bjór sinn að tízkudrykk, meðan þeir
augiýslu hann undir því vígorði að bjórinn væri nær-
andi. Miðaldra fólk, sem annars er beztu bjórneytend-
urnir, setti næringargildið í samband við offitu, ástand,
sem það óttaðist. En þegar bjórinn var auglýstur sem
næringarlind karlmannlegrar orku, rann hann út.
Tízkuáróðurinn verður oftast að ganga fram hjá
hinu eiginlega notagildi vörunnar og bjóða fram allt ann-
að verðmæti en raunverulega er til sölu. Það væri t. d.
barnalegt að ætla sér að gera álcveðna tegund baðsápu
eða tannkrems að tizkuvöru með því að auglýsa fram úr
skarandi hreinsunarmátt þeirra. Allar slíkar vörur eru
seldar undir fegurðar og yndisþokka. Öll hin svokölluðu
fegrunarlyf ganga undir þessu vörumerki. Stúlkurnar
okkar vilja ekki kaupa einbert andlitspúður og varalit,
lieldur fegurð og kyntöfra, — rétt eins og við, skólapiltar
forðum, bárum ekki stafinn sem ómerkilegt afbrigði af
hækju liins fatlaða, heldur sem tákn um karlmannlegan
fullþroska.
Fatatízka kvenna hlítir þessu lögmáli algerlega. Flíkin
á fyrst og fremst að tákna fegurð, auka á fegurð, vekja
athygli. Tízkuáróðurinn styðst við langa reynslu og glögg-
an skilning á eðlisfari kvenna. Samt skjátlast honum oft.
Dæmi um það, sem margar konur munu minnast og sumar
e. t. v. geyma enn í fataskápnum, er pokakjóllinn, sem
átti að veita konum óviðjafnanlegan yndisþokka. Konur
fussuðu við honum. Þær, sem eignuðust hann, lögðu hann
bráðlega til hliðar. Áróðurssnillingarnir höfðu reiknað
skakkt. Hin mikla mittisvídd kjólsins vakti hjá konum
Framhald á bls. 29.