Vikan - 09.06.1960, Blaðsíða 35

Þeirra segla, sem festingu hafa á bug-
spjóti, gat varla ráðið þar úrslitum,
en þó fer það nokkuð eftir reiðalagi
skipsins og seglabúnaði. En hvað um
það; samkvæmt fangaskrám kemur
Sigurður Gottsvinsson í „rasphúsið"
í Brimarhólmi hinn 22. apríl 1830, og
hefst þar með lokaáfanginn á ævi-
ferli hans.
Eftir að Sigurður kom í rasphúsið,
virðist hegðun hans hafa verið að
minnsta kosti sæmileg. Þó er þess get-
ið í íangaskrám, að einu sinni hélt
hann vöku fyrir samföngum sínum
lengi nætur með guðsorðalestri og
sálmasöng; lýsir það vel hve kald-
rifjaður og kænn hann var, því að
eflaust hefur honum gengið það eitt
til að koma þannig fram hefndum
fyrir eitthvað, sem honum hefur mis-
líkað, og valið til þess guðsorðið með
tilliti til þess, að ekki yrði eins
strangt á háreysti hans tekið, — því
að ólíklegt er að honum hafi gengið
iðrun til, enda ekkert sem bendir til
þess að hann hafi bugazt eða tekið
sinnaskiptum. Ekki var hann þó lengi
í rasphúsinu, þvi að hann tók hand-
armein og var þá fluttur í tyftunar-
hús, þar sem vinna var léttari.
Þar gerðist það að kvöldi hins 18.
okt. 1833, að Sigurður lenti í sennu
við danskan fanga, Anders Broe.
Kom svo, að Sigurður kvaðst geta
lagt Anders; veðjuðu þeir um það
og lögðu undir 16 skildinga, eða sem
svaraði helming vikukaupsins, sem
föngum var þá goldið, en, ekki kom
þó til átaka, því að fangaverðir skár-
ust í leikinn. Samkvæmt fangaskrá
verður ekki séð til hlítar hvað þeim
tveim bar á milli, en sá danski virðist
hafa átt upptökin, taldi Sigurður
hann hafa ögrað sér og kallað sig
farlama, þegar Sigurður færðist und-
an að ganga á hólm við hann og bar
við handarmeininu; þá frýjun stóðst
Sigurður ekki.
Seinna um kvöldið ávítaði einn af
fangavörðunum, Johan Frederik
Reimann, Sigurð hai'ðlega fyrir það,
að hann espaði samfanga sína, en
ekki eru tilgreind svör Sigurðar.
Varla mun fangaverðinum þó hafa
fundizt hann bljúgur viðskiptis, þvi
að morguninn eftir kærði hann Sig-
urð fyrir Holmberg, verkstjóra fang-
elsisins, og sakaði hann um áreitni
við fangana. Þetta varð til þess að
Holmberg boðaði Sigurð á sinn fund,
lagði ríkt á við hann að forðast allar
útistöður við fangana, skipaði honum
síðan til vinnu og bannaði honum að
hreyfa sig frá henni. Um ellefuleytið
kom Reimann enn að máli við Sig-
urð og skipaði honum að hjálpa til
við matreiðsluna, en Sigurður afsak-
aði sig með handarmeininu, og er
Reimann vildi ekki taka gilda afsök-
un hans, kvað Sigurður verkstjóra
hafa bannað sér að hverfa frá vinn-
unni og það bann mundi hann virða.
Gerðist Reimann þá reiður og hreytti
út úr sér: „Sleppirðu í dag, skaltu
fjandakornið ekki sleppa á morgun.“
Snaraðist að svo mæltu á brott og
inn til verkstjóra.
Að vörmu spori kom Reimann til
baka og skipaði Sigurði að fylgjast
með sér á fund verkstjórans.
„Fyrst þú vilt, að ég komi, skal ég
korna," varð Sigurði að svari um leið
og hann stökk á Reimann og lagði
hann hnífi í síðuna. Er Reimann gaf
ekki hljóð frá sér, hugði Sigurður að
hnífurinn hefði ekki gengið gegnum
fötin, lagði hann því enn hnífi sínum
og sló til hans um leið, svo að hann
féll til jarðar. Stóð Reimann þó upp
aftur og gekk inn til verkstjórans, en
þaðan var hann svo fluttur í sjúkra-
hús andartaki síðar.
Það var líflátssök að ráðast á fanga-
vörð og beita áhaldi, sem að bana
gat orðið, eða stofna lífi hans í hættu,
og það eins Þótt sannaðist að ekki
hefði verið ætlun fangans að drepa
hann og fangavörðurinn lifði af árás-
ina. Mál Sigurðar var tekið til rann-
sóknar tafarlaust. Sýna yfirheyrslur,
að verkstjóri lét vel yfir framkomu
Sigurðar yfirleitt, enda þótt honum
þætti fanginn á stundum tala helzt
til drýgindalega um afl sitt. Sigurður
taldi Reimann fangavörð jafnan hafa
komið ilia fram við sig, talið handar-
meinið uppgerð að mestu og dregið
mjög í efa, að hann væri eins sterkur
og hann vildi vera láta. Þá hafði
hann Reimann og grunaðan um að
hafa valdið því, að hann hefði verið
sviptur mjólkurskammtinum, taldi
það þó ekki víst, Þar eð sér hefði
borizt til eyrna, að einn fanganna
hefði látið svo um mælt í kansellíráð-
inu, að Sigurður væri svo ramur að
afli að hann þyrfti ekki mjólk, Ekki
kvaðst hann hafa ætlað að drepa
Reimann, en bætti þvi við, að sér
hefði fundizt hann eiga skilið að hann
blakaði við honum; gilti sig og einu
hvort líflát kæmi fyrir eða ekki. Einn
fanganna bar það, að Reimann hefði
sífellt verið að stríða Sigurði.
Reimann var orðinn rólfær eftir
nokkrar vikur, en yfirlæknirinn lýsti
yfir því, að sár hans hefðu engu að
siður verið lífshættuleg. Var Sigurð-
ur siðan dæmdur til dauða af sér-
stakri, þriggja mann dómnefnd hinn
18. nóvember. Lögum samkvæmt var
dómsúrskurði þessum skotið til hæsta-
réttar, og var líflátsdómurinn stað-
festur þar hinn 22. janúar, en þó
greiddu tveir af tíu dómendum at-
kvæði gegn því. Annar þeirra,
Schiönning hæstaréttardómari, byggði
gagnatkvæði sitt á því, að Sigurður
mundi ekki hafa skilið reglugerðina,
er honum var lesin hún á dönsku,
Þegar hann kom í fangelsið, og olli
sú röksemdafærsla hans miklum
heilabrotum í réttinum, en þau urðu
Þó úrslitin, að sú ástæða þótti ekki
næg til linkindar. Enn kvað Schiönn-
ing verknaðinn unninn í skammvinnri
geðshræringu, og hefði fanginn iðr-
azt af heilum hug, og loks hefði fram-
koma hans í fangelsinu alltaf verið
eftirbreytniverð; lagði hann til að
Sigurður yrði dæmdur í rasphúsið
ævilangt. Hinn dómarinn, sem greiddi
sératkvæði, vildi að visu fallast á
líflátsdóm, en með því skilyrði að
lagt væri fyrir konung að náða Sig-
urð. Kansellíið féllst á skoðun meiri-
hlutans og skipaði með bréfi, dag-
settu hinn 19. febrúar, að hálshöggva
skyldi Sigurð á venjulegum aftöku-
stað á Amager. Samkvæmt eigin-
handarbréfi kóngsins fógeta í Kaup-
mannahöfn hefur þvi boði verið fylgt
að morgni hins 4. marz 1834.
Þannig er skýrt frá ævilokum Sig-
urður Gottsvinssonar í skjalfestum,
opinberum heimildum. Að sjálfsögðu
komu upp margar og ólíkar sögu-
sagnir um ævilok hans, og voru sum-
ar hafðar eftir þeim félögum hans,
er þeir komu heim aftur. Ein er sú,
að fangarnir hafi viljað fá Sigurð í
félag við sig að myrða fangavörðinn,
en hann eigi viljað og svarað þvi til,
að á meðan hann legði ekki illt til
sín, legði hann ekki heldur illt til
hans, — „en geri hann það, er hann
feigur." Hafi þá fangarnir rægt Sigurð
við fangavörðinn, unz í brýnu sló á
milli þeirra, og Sigurður þá drepið
hann. Enn er sú saga, að Sigurður
hafi tekið málstað fanga, sem vörður-
inn misþyrmdi; hafi þeim þá lent
saman i orði og Sigurður drepið
fangavörðinn í reiði. Fleiri eru og
Þær sagnir, en engin virðist hafa við
rök að styðjast.
Sagt var og, að Sigurður yrði vel
við dauða sínum, berað háls sinn og
lagzt sjálfur á höggstokkinn og neitað
því, að bundið væri fyrir augu sér.
Ekki eru þó fyrir því neinar áreiðan-
legar heimildir.
En svo er sagt, að Kristínu yrði það
að orði, er hún fregnaði aftöku sonar
síns:
„Það var nú það, sem við var að
búast, að hann viidi hafa mann fyrir
sig, hann Sigurður."
Lýsa þau orð betur en gert yrði í
löngu máli, hver var heimanfylgja
Sigurðar Gottsvinssonar, bæði að
erfðum og uppeldi.
'&ó’uScvóiÍA'
fcjb&ky&Lunnúh
feœfösteópur 1251««
H.f. Raftækjaverksmihjan
HAFNARFIRÐI — SÍMAR: 50022 OG 50023
V I K A N
35