Vikan - 30.11.1961, Blaðsíða 36

...allir þekkja
KIWI
gljáann
O JOHNSON tc KAABER H/F, REYKJAVIK
Nýju bffkurnar
Vér leyfum oss hér með að yekja athygli bókamanna á þyí,
að meðal útgáfubóka yorra í ár eru eftirtalin rit:
Rit Jóns Sigurðssonar I.
Blaðagreinar. Sverrir Kristjánsson sá um útgáfuna.
Bréf frá íslandi.
eftir Uno von Troil, með yfir 60 menningarsögulegum myndum
frá 18. öld.
Passíusálmar
Hallgríms Péturssonar, viðhafnarútgáfa, skreytt 50 heilsfðu-
myndum eftir Barböru M. Árnason. Formála skrifar herra Sigur-
björn Einarsson, biskup.
Síðustu þýdd Ijóð,
áður óp.rentaðar ljóðaþýðingar Magnúsar Ásgeirssonar. Guð-
mundur Böðvarsson gaf út.
Við opinn glugga.
Laust mál eftir Stein Steinarr. Hannes Pétursson sá um út-
gáfuna.
Undir vorhimni.
Bréf Konráðs Gíslasonar. Aðalgeir Kristjánsson sá nm útgáfuna.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
ATÓMSTYRJÖLD.
Framhald af bls. 8.
Allar mikilvægustu stöðvarnar eru
tengdar simasambandi, fjarritasam-
bandi, radíókerfum ýmiskonar og
jafnvel sjónvarpi. Allar þessar stofn-
anir hafa varabækistöðvar að hverfa
til ef með þarf. Þessar varabækistöðv-
ar eru þannig að tækni og tækjum
búnar, að sambandið verði eins ó-
rjúfanlegt og hugsazt getur.
Sama máli gegnir um áðurnefnd
fjarskiptasambönd; þar er um mörg
varasambönd að ræða ef með þarf.
Ekkert skeyti getur verið sent um
þessi sérstöku fjarskiptasambönd
fyrr en þeim, sem stjórna sendingu
og móttöku, hefur verið sannað það
með sérstökum leynimerkjum að
skeytin komi í raun og veru frá
viðkomandi aðila. Loks eru enn önn-
ur leynimerki, sem nota má til að
sanna eða afsanna upprunamerkin.
Forsetinn einn getur gert gilda
þá ákvörðun, að gripið skuli til
kjarnorkuvopna — lögum sam-
kvæmt. En hvernig fer ef ein-
hver ákveður að brjóta þessi lög?
Ekki getur forsetinn eigin hendi
tekið hemlana af hverju kjarn-
orkuskeyti. Hann segir eingöngu
úrslitaorðið. Hundruð manna
gegna því hlutverki að vera sí-
fellt reiðubúnir að koma því úr-
slitaorði rétta boðleið til þeirra
mörgu, sem sjá um að þrýst sé á
rofana og þrýsta á rofana.
Hvernig færi nú ef einn eða fleiri
af þessum mönnum missti nú allt
f einu þolinmæðina, og tæki þá
ákvörðun að berja sjálfur á Rúss-
unum? Og hvernig færi ef sjálf-
ur forsetinn „gengi af göflunum“,
eins og þeir í hernum kalla það?
Eða ef hann tæki allt í einu þá
ákvörðun, að höggva eigin hendi
á rembihnút heimsstjórnmálanna
og taka í lurginn á Ráðstjórnar-
ríkjunum fyrirvaralaust?
Enginn getur veitt afdráttarlaust
og öruggt svar við þessum spurning-
um. Engu að síður er þannig frá kerf-
inu gengið, að það á að útiloka það
að nokkur einn maður geti hrundið
af stað kjarnorkustyrjöld á eigin spýt-
ur.
Jafnvel sjálfur forsetinn getur ekki
þotið í símann og fyrirskipað að
kjarnorkustyrjöld skuli hafin .Tafnvel
hann veit ekki leyniorðið, sem segja
verður til þess að fyrirskipunin sé tek-
in gild. Ef til kæmi, yrði honum til-
kynnt það i „gullsimanum.“ Gullsíma-
kerfið — símatækin eru raunar gul
en ekki gyllt — veitir honum beint
samband við aðalstöðvar landvarn-
anna, herráðsins og SAC og aðra
æðstu menn. Gullsimakerfið nær til
þessara manna þðtt þeir séu staddir
á heimilum sínum. Þessir aðilar taka
ákvörðunina ásamt forsetanum. Þeir
mundu þá ekki ræðast við á dulmáli.
en samt sem áður gætu ekki verið
þar nein brögð í tafli. Mikilvægustu
spurningum yrði tafarlaust svarað
með áður orðuðum svörum. Foringj-
arnir, sem þátt taka I öryggisæfingum
I bessu sambandi, fullvissuðu mig um,
að með aðstoð gullsimakerfisins væri
ekkert því til fyrirstöðu að forset-
inn hefði tekið ákvörðun sina og hún
verið tilkynnt hlutaðeigandl aðilum,
nokkrum mínútum eftir að aðvörun-
artilkynningin hefði borizt frá við-
vörunarkerfinu.
Ef sambandið reynist eins óskeik-
ullt og til er ætlazt, mundi ákvörðun
hans samstundis verða kunn 1 öllum
þeim aðalstöðvum, sem hrinda henni
I framkvæmd. Þessar stððvar eru
einnig I gullsimasambandi. Meðal
þeirra er aðalstöð yfirstjórnar Atl-
antshafsflotans að Norfolk i Virginiu,
sem stendur I sambandi við kafbátana,
sem búnir eru kjarnorkuskeytum; að-
alstöðvar Atlantshlafsbandalagsins I
Evrðpu, aðalstððvar flughersins 1
Evrópu og & Kyrrahafssvæðinu, sem
stjðma flugárásum á sklp og her-
stöðvar — og loks aðalstöðvar SAC,
sem ræður yfir langfleygum sprengju-
flugvélum og Atlasflugskeytum.
Við skulum athuga eina af þessum
taugamiðstöðvum nánar, SAC að
Omaha — og komast að raun um
hvað yrði að gerast, áður en fljúgandi
virkin létu vetnisssprengjur sínar
falla.
Og það er i einu orði sagt margt.
Forsvarsmaður þar yrði að öllum lík-
indum William W. Wisman höfuðs-
maður, yfireftirlitsmaður SAC. Hann
eða fulltrúi hans eða einhver af sjö
aðstoðarmönnum þeirra, sem allir
eru höfuðsmenn að tign, hafast við í
stjórnarmiðstöð eftirlitsins allan sól-
arhringinn. Þetta er mikill salur, 140
fet á lengd og þrjátíu og níu fet á
breidd, en tuttugu og eitt fet á hæð
en hljótt og rólegt er í þeim húsa-
kynnum. Allskonar kortum og upp-
dráttum með hinum fjölbreyttustu
upplýsingum er komið þar fyrir bak
við skotþiljur frá lofti til gólfs. Og
Wisman höfuðsmaður, bóndasonur frá
Ohio, er sjálfur allra manna róleg-
astur í framkomu, en öruggur og
ber það með sér, að hann er enginn
veifiskati. Hann er dökkmóeygur, til-
litið fast og athugullt. Maður, sem
heldur vöku sinni á hverju sem geng-
ur.
.Wisman, sem hefur verið æðsti
maður eftirlitsins í fjögur ár, mundi
gefa merki þeirri sveit manna, sem
ræður þarna yfir miklum skiftiborð-
um, daufgráum með ótal rofum og
Ijósum. Að minnsta kosti tugur
manna, sumir vopnaðir. halda sig
stöðugt í nálægð hans Gullsími stend-
ur á skrifborði hans. Ef til kæmi,
mundi æðsti maður SAC. Thomas
Power hershöfðingi, eða fulltrúi hans
ng aðstoðarmaður. ganga fram á sval-
ir, sem liggja meðfram öllum veggj-
um, en gullsími er og fyrir framan
sæti hershöfðingjans á svölunum og
mundi hershöfðinginn sjálfur taka
þátt í ákvörðunum þeim, sem teknar
væru, en Wisman, sem yæri undir svöl
unum hlustaði á. 1 gegnum skipti-
borðin getur hann náð samstundis
sambandi við yfir sjötiu herflugstöðv-
ar víðsvegar á hnettinum og allar
herflugvéiar SACs. Hann þarf ekki
annars við en taka upp annanhvorn
þeirra rauðu símat.alnema til vinstri
við sæti sitt, en yfir þeim er rauður
rofi, merktur „Samstundis." Talnem-
arnir eru tveir. til vonar og vara, ef
annarhvor þeira skyldi elnhverra
hluta vegna reynast óvirkur.
En ekki veit, Wisman sjálfur heldur
rásorðið. Það yrði hann að sækja I
„rauða skápinn," sem í rauninni er
gulur skápur með rauðri hurð og ekki
stærri en hálft fet á hvorn veg, fest-
ur á vegg skammt frá sæti Wismans.
Þannig er frá honum gengið með
leiðslum, að hann verður ekki opn-
aður án Þess að hann gefi frá sér
skræk mikinn, sem bergmálar um
allan salinn.
Og nú verðum við að fara varlega
í sakirnar, því hér er um að ræða
leyndasta og bezt varða leyndarmál
þjóðarinnar. Dulmálsorðin. eða rás-
orðin svokölluðu, en þau eru nokkur
talsins, sitt fyrir hverja herstöð, eru
varðveitt þarna í skápnum I „sér-
stökum" ðgegnumlýsanlegum um-
búðum. 1 þessum umbúðum koma þau
með vissu millibili frá algerum leyni-
stað, og er þá sklpt um þau í skápn-
um undir umsjðn Wismans.
En jafnvel þessi rásorð, sem I rauða
skápnum eru, nægja ekki til Þess að
hrinda styrjöld af stað. Þau eru að-
eins brot eða hluti af fyrirfram ákveð-
inni orðasamstæðu. Hvernig hún er
samsett, eða á hvern hátt hún trygg-
Ir misnotkun, má ekki gera opinbert.
Það kemur í hlut Wismans og manna
hans, að raða brotunum saman, eftir
að þeir hafa sannfærzt um það af
áður nefndum kenniorðum, að hin
brotin séu send af réttum aðila, en
auk þess er vlst kennlorð I sjálfrl setn-
36 VIKAN