Vikan - 22.08.1963, Blaðsíða 8

ÞAÐ AAR HAOltKI FROST AÉ IVARHHÆIH, SEM AARffl ÞEOl
Aff> ALDURTILA - IIELDIJR OFfflRLITID ORIIKl IKIKDI..........
Hræðslan við almenningsálitið rak þá af stað í þessa vonlausu ferð.
Andrée vildi sízt af öllu vera brigzlað um hugleysi. Hér eru þeir að
koma sér upp bækistöð á ísbreiðunni.
q • • nótt er um sáralitlar hitabreytingar að ræða, og fyrir bragðið mundi
gasið í loftbelgnum ekki taka neinum teljandi þenslubreytingum. Af
því ieiðir svo það, að gaslekinn verður sama og enginn og ekki ber
lieldur nauðsyn tii að hieypa i’it gasi sökum ofþenslu. Með því að búa
loftbelginn segii má auka rekhraðann það mikið, að hann gæti liæglega
farið umrædda vegalcngd á 15—20 dögum, eða á þeim tíma sem hann
mundi halda nokkurnveginn óskertu lyftiafli sínu.“
I>ann 31. maí, 1896, lagði Norðurlieimsskautsleiðangur Andrée’s af stað
frá Stokklíólmi við alþjóðarfögnuð og hrifningu, eftir að undirbúningur
lians hafði staðið meir en ár. Nafn Andrée’s trónaði stóru letri á for-
síðum allra heimsblaðanna, þegar leiðangur hans steig á land í Dönskuey
við Svalbarða, þar sem komið hafði verið upp aðalbækistöðvum, en
síðan beið heimurinn — og þó sér í lagi sænska þjóðin — nánari fregna
i ofvæ.ni næstu sex vikurnar. Kóngur vill sigla, en byr ræður, segir í
gömlu máltæki, og það rættist þarna eins og oftar. Andrée beið byrjar
með leiðangur sinn, en byrinn lét á sér standa.
egar vindur hafði ekki enn gengið í suður þann 17. ágúst, neydd-
ist Andrée til að fresta leiðangrinum árlangt að minnsta kosti. Gasinu
var lileypt úr loftbelgnum en leiðangursmenn laumuðust heim til Sví-
þjóðar og var ekki hátt á þeim risið. Sannaðist hér semoftaraðalmenn-
ingsálitið er ekki iengi að snarsnúast; ekki hvað sízt þegar Ijlöðin ýtta undir
— þau afrek, sem Andrée hafði áður unnið og verið nefndur þjóðhetja
fyrir, virtust nú allt i einu öllum gleymd, og svo að sjá sem hann hefði
aldrei verðskuldað annað en gagnrýni og tortryggni. Sum dagblöðin köll-
uðu hann „svindlara", önnur „auglýsingaskrumara“. Jafnvel þau blöðin,
sem drengilegast komu fram við hann, töldu að líkurnar til þess að
hann kæmist nokkurn ttíma yfir Norðurheimskautið á þennan liátt hefðu
nú farið sömu leiðina og gasið úr loftbelgnum.
Það haust og þann vetur allan hafði Andrée hljótt um sig en hugsaði
sitt ráð af þeirri þrákelkni og einbeitni, sem honum var lagin. Þegar
voraði jók það honum kjark og áræði um allan helming, að Alfred Nobel,
liinn kunni, sænski uppfinningamaður og auðmaður, sem síðar tryggði
sér varanlegan sess í sögunni með stofnun sjóðs þess sem Nobelsverð-
launin eru árlega veitt úr, bauðst til að standast allan straum fjár-
hagslega af annarri tilraun hans. Þá ákvað sænska ríkisstjórnin og að
láta leiðangri Iians í té fallbyssubátinn „Svensksund", er flutti hann til
Dönskueyjar ásamt sérfróðum mönnum til að annast nauðsynlegar við-
gerðir á loftbelgsskýlinu, gastækjunum og loftbelgnum sjálfum og veita
alla aðstoð við brottför hans.
„Okkur getur ekki mistekizt", fullyrti Andrée hvað eftir annað, rétt
eins og hann vildi þar með vinna eið að því frammi fyrir dómstóli al-
menningsálitsins, að í þetta skipti skyldi loftbelgur hans, „Örninn“,
svífa af stað áleiðis til Norðurheimskautsins — hvað sem það kostaði.
Leiðangursfélagar Andrée's voru tveir, Knur Fraenkel og Nils Strind-
berg. Fraenkel var vélfræðingur að ment, 27 ára að aldri og hafði
þegar talsverða reynslu sem heimskautssvæðakönnuður. Hann sór
sig um margt í ætt víkinganna gömlu — fjallagarpur, fjölhæfur
íþróttamaður og taldi það eingöngu spennandi ævintýri, að hann hafði
g — VIKAN 34. tbl.
FEIGÐAR-
FLAN frh.
tvívegis með naumindum komizt lífs af, er hann varð
að nauðlenda á loftbelgsflugi. Strindberg var lærðastur
þeirra þremenninganna, háskólaprófessor, 24 ára, og slíkt
glæsimenni að þátttaka hans tryggði leiðangrinum árn-
aðaróskir kvenþjóðarinnar. Hann var snjall áhugaljós-
myndari og hafði fundið upp og smíðað sérstaka ljós-
myndavél, loftþétta, til myndatöku af hafíssvæðunum,
þar sem loftbelgurinn færi yfir. Flestar af myndum þeim,
er grein þessari fylgja, eru einmitt teknar með þeirri
Ijósmyndavél.
Um miðjan júnímánuð, 1897, var Andrée kominn aft-
ur til Dönskueyjar með „Örninn“, Ioftbelginn, sem
var yfir þrjátíu metrar á hæð og meir en tuttugu
metrar að þvermáli, saumaður úr 600 tilsniðnum
dúkum úr „pongee“-silld. Hafði saumameistarinn, Henri
Lachmbre, sjálfur grannskoðað hvern dúkhluta, áður en
saumur þeirra og samlíming hófst, en Andrée, sem alltaf
var jafn nákvæmur, hafði fengið tvo sérfræðinga lil að
hafa umsjón með allri gerð loftbelgsins. Efri hluti belgs-
ins var þrefaldur, bæði til aukins styrkleika og að koma
í veg fyrir gasleka; neðri hlutinn var tvöfaldur. Loks
var loftbelgurinn vendilega borinn þéttikvoðu, bæði að
utan og innan, og ]>ótt það þyngdi hann nokkuð, virt-
ist það ekki álitamál, þar sem það átti að gera belginn
gasheldan með öllu.
Ulan um belginn var riðið net úr 380 kaðalstrengjum,
sem snúnir voru saman 1 digra teina neðst, tólf talsins,
er gengu niður gegnum burðarhring úr amerískum álm-
viði í festingar á körfunni. Karfan var gerð úr vírneti
og viði og tvílyft. Að ofan var ein skonar stjórnpallur
eða lyfling, um sex fet á hvorn veg, á neðri hæðinni
voru bálkar og svefnpokar úr hreindýrsstöku, og var
sú vistarvera svo ljósþétt ef vildi, að nota mátti hana
sem myrkraklefa í sambandi við ljósmyndunina. Ilafði
Andrée hugsað sér að framkalla þar ljósmyndir og ganga
frá þeim á leiðinni og senda þær með bréfdúfum, eða
varpa þeim í sjóinn i vatnslieldum málmhylkjum. Með
þvi móti mundu verðmætar upplýsingar varðandi för
þeirra leiðangursmanna berast umheiminum, þótt svo
færi að leiðangursmennirnir ættu þangað ekki aftur-
kvæmt.
Umhverfis þessar vistarverur og lyftinguna, eða á
báðum þiljum, voru klefar, þar sem komið var fyrir
farangri og alls konar birgðum; Ijósmyndatækjum, vist-
um, alls konar fatnaði, stjórntækjum, landabréfum, bók-
um og öðru þess háttar. Byssum og skotvopnum var
komið fyrir milli þilja og á botni körfunnar.
Leiðangurinn hafði meðferðis vistir til hálfs fjórða
mánaðar. Þar á meðal voru ýmsir ávaxtadrykkir lil að
Framhald á bls. 45.