Vikan - 05.12.1963, Síða 27

Vilhiálmur S*
Vilhfálmsson
„Ég hef sett saman fimmtán bækur.
Af þeim ei’u fjórar skáldsögur og eitt
safn smásagna, hinar segja endurminning-
ar og ævisögur. — Það er annað að skrifa
skáldsögur en endurminningar og ævi-
sögur. Við samantekt hinna síðartöldu,
stjórnast maður af öðrum einstaklingi að
miklu leyti. Líf hans og ævikjör er sá
möndull, sem efnið snýst um og frásögn-
in verður að lúta honum þó að frásagn-
armátinn kunni að vera eigið fóstur höf-
undarins. Oft er hægt að semja þessar
bækur í ákveðnum vinnutíma og þó kem-
ur það fyrir, að mjög miklu skiptir hvar
er byrjað á frásögninni, svo að hún fái
þann hugblæ, sem hún þarf að hafa, svo
að hún hafi þau áhrif á lesandann, sem
atvikin höfðu á sjálfan sögumanninn. Ef
það tekst ekki, þá hefur sagan mistek-
ist. Ein setning getur skapað þennan hug-
blæ, eða hún getur splundrað honum. Það
hefur hvað eftir annað komið fyrir, að
ein hreyfing, eitt lítið hik, undansláttur,
feimni eða snögg ljómun sögumannsins,
jafnvel ein setning hans, hefur opnað mér
nýja sýn inn í ævi .hans og gefið mér
tækifæri til þess að bæta nýjum þætti
í ævisöguna eða endurminninguna. Menn
segja ákaflega misjafnlega frá. Þetta fer
ekki eftir gáfum eða lærdómi, ég mundi
vilja segja að það færi helzt eftir ein-
lægni. Erfiðast er að ræða við þá, sem
alltaf óttast að þeir missi af virðingu
sinni ef þeir komi til dyranna eins og
þeir eru klæddir. Hégómlegir menn ættu
aldrei að ljá máls á því, að saga þeirra
sé rituð. Saklausir menn og af hjarta
lítillátir, eru beztu sögumennirnir, ein-
lægnin er fyrir öllu. Svo er það allt ann-
að mál hvort skrásetjarinn setur allt á
blað, sem honum er sagt. Ég verð að gera
þá játningu Framhald á bls. 53
Indriði G. Þorsteinsson
■— Ég hef skrifað mest norður á Akureyri, vegna þess að þar hef
ég alltaf fengið ýmsa fyrirgreiðslu um húsnæði og kost, sem mér hefur
ekki boðizt annars staðar. Ég hef jafnvel reynt að fara eitthvað annað,
en þeir staðir hafa ekki verið eins góðir. í rauninni veit ég ekki hvernig
bækur eru skrifaðar. Sumir vinna á ákveðnum tímum, en ég þekki
ekkert til slíks. Sjálfsagt er æskilegt að hafa ákveðinn vinnudag, en
mér finnst það óhugsandi. Þegar ég þykist vera að vinna mundu aðrir
halda þetta væri mestanpart rölt og leti og kannski er það ekki ann-
að. En einhvern dag er þetta búið, og það skiptir heldur engu sér-
stöku máli. Vinna eins og þessi er yfirleitt leiðinleg, nema í þau fáu
skipti þegar vel gengur. Verst er að flest af því sem unnið er „þegar
vel gengur“ er ónýtt fjas.
Nú mun einhver vilja spyrja hvers vegna maðurinn sé að þessu,
fyrst það er ekki skemmtilegra. Þeirri spurningu gæti ég ekki svarað,
einfaldlega vegna þess að ég veit ekki svarið. Ég veit aðeins, að það
getur verið alveg ofboðslegt að setjast við ritvél, og oftast vel ég
heldur þann kostinn að leggjast út af eða rölta eitthvað burt. Ég hef
jafnvel spurt menn að því hvort ég gæti ekki snúist eitthvað fyrir þá,
skroppið bæjarleið, eða skrúfað í peru eða teflt við þá slæma skák,
til þess eins að losna við að skrifa.
— Ég skrifa á kvöldin og næturnar, meðan börnin sofa. Og
skrifa á ritvél. Nei, ég svæfi ekki bóndann með börnunum, ég
skrifa aldrei, nema þegar hann er ekki á landinu, en hann vinnur
hjá Flugfélaginu. Nei, það getur ekkert komið í staðinn fyrir
hann, ekki einu sinni ritstörf.
Venjulega geri ég ekki nema eitt uppkast. Nema kannske að
einhverju leyti að upphafinu. Þegar ég byrja, er ég venjulega
búin að hugsa efnið í langan tíma; það er sérstaklega þægilegt
að hugsa yfir uppþvotti, en heimilisstörfin eru mjög misjafnlega
innspírerandi. Þegar ég byrja, eru öll aðalatriðin til og nokkuð
af samtölum, mér gengur alltaf vel með þau, en aftur ver með
atburðina. Ég er oft búin að horfa mikið á dúkinn, áður en atburð-
irnir komast á blað. Það er af því að ég er ekki skáld, held-
ur skemmtisagnahöfundur. Skáld getur búið til langa sögu og
góða þar sem aldrei gerist neitt, en ekki skáld verður að láta at-
burðina vera marga og mikla til að hylja andleysið, en gera samt
bók sem einhverjir nenna að lesa.
Sérvizka? Ekki nema það sé sérvizka að drekka mikið kaffi
og reykja sígarettur. Ég held samt, að svo sé ekki. En mér er
alveg sama þótt ég heyri einhver hljóð, og truflast ekki þótt bíll
flauti fyrir utan.
ingibjörg Jönsdóttir
VIKAN 49. tbl. — 27