Vikan - 12.11.1964, Blaðsíða 34

Skápa- og húsgagnagrip
og handföng
Dönsk úrvalsvara
100 gerðir
Teak - eik - álmur
Framleitt af
Ludvig M. Larsen
Aarhus
Umboðsmenn á íslandi:
K. Þorsteinsson & Co.

UMBOÐS- OG HEILDVERZLUN
Tryggvagölu 10 - Sfmnelnl: Thorexlm
Pósthólf 1143 - Reykjavlk - Slml. 19340
RAUÐIR RISAR OG
HVÍTIR DVERGAR
Framhald af bls. 21.
dauf fyrir sjónum stjörnusjárinnar,
og er talin vera í 5.000.000.000
Ijósára fjarlægð. Við sjáum hana
því ekki eins og hún er núna,
heldur eins og hún var fyrir fimm-
þúsund milljónum ára, og hún
þeytist burt frá okkur með allt að
því hálfum hraða Ijóssins (150.000
km á sek). En þá er Ijós það er við
sjáum frá henni, lagði af stað, var
jörðin ekki orðin til.
Margt hafa menn bollalagt um
upphaf heimsins. Samkvæmt þeirri
kenningu, sem kallast þróunar-
kenningin, hefur allt efni sem til
er, hvar sem er í alheimi, skapazt
í einu vetfangi, fyrir meira en
10.000 milljónum ára og varð þá
sú sprenging í þessum þétta og
harða kekki, „frumatóminu", sem
allt var á einum stað, sem enn
stendur yfir, og veldur þenslu
heimsins. En það er til önnur kenn-
ing þessari gagnstæð, þar sem því
er haldið fram, að veröld vor
standi á stöðugu, og hafi ævinlega
verið til, og muni ævinlega vera
til, og þó að gamlar vetrarbraut-
ir hnigi í elli sinni og hverfi, komi
nýjar í staðinn, og skapast úr
engu(?), svo að efnismagn alheims-
ins sé stöðugt hið sama. Þessa
kenningu er ekki nein leið að
styðja með dæmum, því búast má
við að hið nýja efni, sem úr engu
kemur fram, fari hægt að því, og
álíka erfitt um vik að finna það
og að finna nýtt sandkorn á
Sahara. Samt eru líkur til, að úr
þessu fáist skorið áður en langt
líður, og einmitt með tilstyrk út-
varps-stjörnufræðinnar.
Utvarpsbylgjur utan úr geimi
eiga sér upptök víðar en í vatns-
efnisþokum í geimnum. Gamlar
„súpernóvur", svo sem Krabbaþok-
an, senda sterkar bylgjur, en sól-
in gerir það líka, og aðrar stjörn-
ur að líkindum einnig, þó að ekki
hafi tekizt að sanna, að svo sé.
Upptökin eru oftast hjá fjarlægum
vetrarbrautum, og sterkast verður
þetta þegar tveimur af þeim slær
saman, og er þá ekki svo að skilja,
að hver sól rekist á aðra, með
geisilegum látum og gný, heldur
geta tvær runnið saman í eina
án þess að nokkrar tvær sólir rek-
ist á, svo rúmt er um þær. En geim-
ryk og lofttegundir verða auðvit-
að fyrir árekstri, og af því stafa
þessar sterku bylgjur, sem unnt er
að greina hér á jörð. Martin Ryle,
sem starfar við Cambridge, hefur
getað greint útvarpsbylgjur frá
vetrarbrautum svo fjarlægum, að
þær sjást alls ekki í sterkustu
stjörnusjám, þar sem slíkir árekstr-
ar eiga sér stað.
Hér er lykillinn falinn. Þegar
við skoðum stjörnu, sem er í
10.000 milljóna Ijósára fjarlægð,
sjáum við hana (eða vetrarbraut
hennar, réttara sagt) eins og hún
var fyrir 10.000 milljón árum. Við

APPELSÍN
SÍTRÓN
L I M E
Svalandi - ómissandi
á hverju heimili
34 — VIKAN 46. tbl.