Vikan - 20.05.1965, Blaðsíða 11

Scott (í p.ftari röðinni fyrir miðju) og: leiðangursmenn hans
í upphafi ferðarinna.r. Þeir vissu ekki annað en að þeir mundu
komast fyrstir manna á suðurpólinn og mundu hljóta mikinn
heiður að launum fyrir erfiði sitt.
Förin gekk vel framanaf. Scott skildi eftir birgðastöðvar á leiðinni suður
snævi þakið Suðurskautslandið. Hér eru þeir í næturstað; enn er sjálft heim-
skautið í langri fjarlægð.
LÍK OKKAR SEGJA SÖGUNA
kynslóðir fjölskyldu hans alið
aldur sinn, en að uppruna var
hún skosk. Scott ungi gekk
snemma í flota lands síns og
komst þar brátt í álit, enda hið
mesta afarmenni í hverri raun.
Fljótlega fékk hann áhuga fyrir
landkönnun, ekki sízt á heim-
skautasvæðunum, enda var slíkt
mjög á döfinni um þær mundir.
Kom svo, að þegar brezkir aðilar
gerðu um síðustu aldamót út leið-
angur til rannsókna á suður-
skautssvæðinu, var Scott falin
forustan. Lét hann úr Lundúna-
höfn þann 31. júlí 1901 á skip-
inu Discovery, sem smíðað hafði
verið sérstaklega fyrir leiðang-
urinn. Ahöfnin var fimmtíu
manns, allt einvalalið.
Á þeim tíma var þekking
manna á suðurskautslandinu —
Antaktiku — og nærliggjandi
hafsvæðum fremur takmörkuð,
og hafði þó um langan aldur ver-
ið ríkjandi mikill áhugi fyrir
aukningu þeirrar þekkingar. Frá
fornu fari var litið svo á, að ein-
hversstaðar handan suðurhafa
hlyti að vera eitt ógnarstórt meg-
inland til mótvægis við þurrlendi
norðurhvelsins, því annars héld-
ist jörðin ekki í jafnvægi. Á
landafundatímunum miklu
magnaðist stórum áhugi Evrópu-
manna fyrir þessari ímynduðu
suðurálfu, sem margir töldu engu
fátækari eða fólksfærri en Amer-
íku og Indíur. Urðu ófáir konk-
istadórar og pírátar til að gefa
sig til leitar að dýrðarríki þessu,
sem þeir auðvitað ekki fundu, en
urðu hinsvegar margs vísari um
náttúrufar á suðurhvelinu og
juku þannig stórum landafræði-
þekkingu þjóða sinna.
Sagt er að Amerigo Vespucci,
sá hinn sami og Ameríka er heit-
in eftir, hafi orðið fyrstur til að
uppgötva land, er suðurskauts-
svæðinu tilheyrir, er hann kom
til Suður-Georgíu árið 1501. Ekki
þykir þetta þó öruggt, frekar en
margt annað viðvíkjandi þeim á-
gætismanni. Hinsvegar leikur
enginn vafi á því, að Frakkinn
Bouvet hafi komið til eyjar þeirr-
ar, í Suður-Atlantshafi, er við
hann er kennd; það skeði 1739.
Fleiri fullhug'ar honum samlend-
ir gerðust til suðurhafssiglinga
síðar á þeirri öld; höfðu Frakk-
ar þá nýlega misst Kanada í
greipar Englendingum og vildu
gjarnan eignast suðurálfuna
miklu í staðinn, svo fremi hún
væri til. Höfðu þeir lítið upp úr
krafsinu utan nokkrar eyjar
byggðar selum og mávum, og er
Keregulen þeirra mest. En það
var hinn frægi breski landkönn-
uður James Cook, sem í suður-
hafsleiðangri sínum 1772—1775
sannaði að lokum, að hið suð
ræna gósenland var ímyndun
ein. Hinsvegar fann hann mikla
mergð sela, og varð sú uppgötv-
un til þess, að margir fóru að
gera út skip til seladráps þang-
að suður, og síðar til hvaiveiða.
Að öðrum suðurskautsförum
fyrir daga Scotts má nefna Eist-
lendinginn Bellingshausen, sem
sigldi undir rússneskum fána,
Bretann Weddell, sem fann mik-
inn sæg hvala og mörgæsa og
kannaði haf það, sem síðan er
við hann kennt, landa hans Bis-
coe, Balleny, Ross, Frakkann
d'Urville, Bandaríkjamanninn
Charles Wilkes, Belgann de Gerl-
ache og Norðmennina Bull og
Borchgrevink, sem fyrstir manna
stigu fæti á meginland Antartíku
árið 1895. Allir þessir fullhugar
og fleiri betrumbættu stórum
þekkingu manna á þessum ógest-
risna hluta heims og efldu jafn-
framt áhuga þeirra á honum.
Framámenn margra ríkja töldu
engan veginn útilokað, að ein-
hver náttúruauðæfi kynnu að
leynast þarna í ísflákanum og að
minnsta kosti gátu þeir komið að
Vlku eftir að þeir komust yfir sprungusvæðið, var einn þeirra fclaga, Evans að nafni, orð-
inn kalinn á andliti og höndum og fárveikur. Hér horfir hann einn sér á kalnar hendur sín-
ar, en hinir ræða saman. Stemmingin er orðin mjög döpur.