Vikan - 05.09.1968, Blaðsíða 24

Frá Sænskasundi
til Suomenlinna
Frá risaborginni við Nevu með
öllum sínum íbúamilljónum, gullnu
spírum og tíglóttu næputurnum,
breiðu og fólksiðandi próspektum
og Einsetrinu með sínum þrjú hundr-
uð sýningarherbergjum siglir Detti-
foss til Kotka ó suðurströnd Finn-
lands austarlega. Borg þessi stend-
ur á hólmum nokkrum við ósa
Kymmene-ár og hefur um þrjátíu
og fimm þúsund íbúa, og er því
hvað það snertir ekki einu sinni
hálfdrættingur á við Reykjavík. Þó
er Kotka ein af mikilvægustu iðn-
að nokkru tekið við því hlutverki
sem Víborg hafði áður, en þeim
stað rændu Rússar í lok síðasta
stríðs ásamt mestum hluti finnsku
Kirjálu. Því er Víborg — sú borg
sem fyrr meir var eins konar fram-
vörður Norðurlanda gegn Rússlandi
— ekki finnsk lengur og ekki held-
ur Sordavala, staður sá á strönd
Ladoga sem séra Sigurður í Holti
orti um það kvæða sinna, er flestir
munu kunna.
Já, Rússarnir eru ekki langt und-
an hér í Kotka. Dom ar nara nu,
það á tilfinningunni að hafnar- og
iðnaðarborgir séu að jafnaði ekki
til verulegrar fyrirmyndar hvað
hreinlæti og fegurð snertir, en ekki
sannast það á Kotka; þetta er allra
snotrasti staður og á umhverfið
ekki lítinn þátt í því; skógurinn
sem hér virðist spretta af hverjum
bletti sem auður er af mannvirkj-
um og skerjagarðurinn. Hann er
ekki nakinn eins og sá meðfram
sænsku vesturströndinni, heldur
vaxinn trjám niður undir flæðar-
mál; það sér á að hér er innhaf og
hins vestræna heims, eggjandi aug-
lýsingaglugga, lýst fyrirtækjaheiti,
stuttpils. Það var farið að húma að
kvöldi og grúfði blóðrauður kvöld-
roði yfir skógunum í norðvestri. Ég
gekk upp að aðalkirkju borgarinn-
ar, sem er á hæð miðsvæðis. Þetta
er stílhrein og yfirlætislítil bygging,
hlaðin úr rauðum tígulsteini eins og
algengt er á Norðurlöndum. Á bak
við hana er stríðskirkjugarður borg-
arinnar — hetjugrafirnar, heyrði ég
borgarbúa nefna þær. Þeir sögðu
þetta ekki með stolti og þaðan af

Séð yfir Kotka. Við höfnina eru miki-
ir staflar timburs, sem hfður útskip-
unar.
Finnskir hafnarverlcamenn taka við
hryggjustaurum á þilfari Dettifoss.
Kotka. er mcsta útflutningshorg Finn-
ladns og því jafnan mikið um að vera
við höfnina þar.
Aðalkirkjan i Kotka. Að haki hennar
eru grafir um fjögur hundruð Kotka-
búa, sem féllu á vígvöUum síðari
aðarborgum landsins og mesta út-
flutningshöfn þess; mun um fjórð-
ungi af öllum útf lutningsvarningi
Finna vera skipað hér út. Þetta á
sér þá ástæðu að vatnasvæði Kym-
mene-ár er sá hluti landsins, sem
auðugastur er af skógum, vötnum
og iðnaði (og raunar einnig nátt-
úrufegurð). Þessu svæði heyrir til
héraðið Savolaks, sem á stórveldis-
tímum Svía lagði þeim til heimsins
bezta riddaralið, og sú smáspilda
sem Finnar eiga nú eftir af Kirjálu.
Þetta er fornlegasti og rómantísk-
asti hluti landsins, en ef til vill sá
nýtízkulegasti um leið. Kotka hefur
sagði finnski vaktmaðurinn við
Dettifoss, roskinn, sænskumælandi
Nýlendingur. Það eru ekki nema
fimmtíu kílómetrar út að næsta
rússneska hólmanum, sagði hann.
Fyrir stríðið voru landamærin þvert
yfir Kirjálaeiði, í sjónmáli við Kron-
stadt og Leníngrað. En nú eru þau
komin vestur fyrir Víborgarf jörð.
Já, dom ar nara. En, bætti Nýlend-
ingurinn við, nú er allt gott milli
okkar og þeirra. Þetta taldi hann
ekki sízt að þakka diplómatískum
hæfileikum Kekkonens forseta, sem
hann hældi á hvert reipi.
Einhvern veginn hefur maður
sjógangur tiltölulega Iftill. Á vet-
urna, þegar veður eru verst, er
Kirjálabotn Ifka ísi lagður.
HETJUGRAFIR
í Kotka mátti Ijóslega þekkja að
maður var aftur kominn vestur fyr-
ir tjald; hér var enginn grænkollur
með pístólu við landgöngubrúna,
hér þurfti engan landgöngupassa
og að sjálfsögðu er hverjum og
einum sjómanni í sjálfsvald sett,
hversu lengi hann dvelur fjarri skipi
sínu meðan það er í höfn. Og þeg-
ar í land er komið sér maður alls
staðar þessi mest áberandi einkenni
síður rembingi, heldur áherzlu-
laust sem væru þeir að greina frá
hverri annarri hversdagslegri og
óhagganlegri staðreynd.
Stríðskirkjugarðar hafa sérkenni-
legt aðdráttarafl, þessir hinztu
hvílustaðir manna, sem þegar í
blóma aldurs síns lögðu svo mikið
fram, að meira verður ekki af þeim
heimtað. Hér sofa þeir svefninum
langa hlið við hlið, Kotkabúar þeir
sem létu blóð sitt til næringar þeirri
jörð er við sáum móa fyrir f morg-
unsólinni fyrir þremur eða fjórum
dögum, þegar Dettifoss var lóðsað-
ur inn fyrir Kronstadt. Þeir liggja
24 VIKAN 35- tbl-