Vikan - 05.09.1968, Blaðsíða 39

Frá Sænskasundi...
Framhald af bls. 27.
in farartæki eru hér miklu fleiri.
Hef ég hvergi verið jafn hræddur
um líf mitt í umferð eins og þessa
tvo daga sem ég var á rjátli í Hels-
ingfors. Þetta er hrein borg og
módern á glæsilegan en jafnframt
heldur smekklegan hátt, enda eru
Finnar fremstir Norðurlandaþjóða [
arkitektúr, viðmót hennar ber vitni
um upprunalegan en haglega beizl-
aðan þrótt, en jafnframt er það
snúðugt.
MARGT ER LÍKT MEÐ SKILDUM
Hér gætir sænskunnar miklu
minna en í dreifbýlinu fyrir aust-
an, þótt nöfnin á flestum götum
séu að vísu á báðum ríkismálum,
og víða, og meira að segja í sum-
um verzlunum og veitingahúsum,
er afgreiðslufólkið ekki bænabók-
arfært í neinni tungu nema finnsku.
Má það undarlegt heita af jafn
mönnuðu og vel gerðu fólki og
Finnum að þeir skuli hirða eins lítt
og raun ber vitni um að kynna sér
erlendar tungur. Þetta mongóla-
gnadd sem þeir hafa fyrir þjóð-
tungu skilur enginn hvítur maður
nema í hæsta lagi þeir sjálfir, svo
að í viðskiptum við erlenda menn
eru þeir gersamlega ósjálfbjarga ef
þeir geta ekki brugðið fyrir sig
öðrum málum. Sænskan hefur um
langan aldur verið á undanhaldi í
Finnlandi; var bæði ýtt undir þá
þróun af finnskum þjóðernissinnum
og Rússum, sem alltaf hafa eftir
beztu getu reynt að fjarlægja Finna
öðrum Norðurlandaþjóðum. Aðra
vilja þær eins og sig, kvað Káinn
um beljurnar. Þessi þróun er Finn-
um til engrar gæfu nema síður væri,
og sízt ef þeir leggja ekki þeim
mun meir upp úr að nema ensku,
sem auðvitað er hið eina gildandi
heimsmál í dag, hvað sem Rússar,
fransarar og esperantistar segja.
Sagt hefur verið að margt sé
furðulíkt um geðslag Islendinga og
Finna; er einkum til þess tekið hve
vel þessar tvær þjóðir komi skapi
saman á alþjóðlegum ráðstefnum,
samnorrænum fundum og íþrótta-
mótum. Eitthvað getur verið til í
þessu, því hvergi erlendis hef ég
séð jafn margt ölvaðra manna á
almannafæri. Þar á meðal voru þó
nokkrir rónar, átakanlega skítugir
og sjúskaðir og áberandi andstæða
hins hánorræna hreinleika og lút-
hersku snyrtimennsku sem þetta
land einkennir. Þeim fyrstu mætti
ég þegar eftir landgönguna í Kotka;
þeir voru gamlir og svo grómtekn-
ir af óhreinindum að lítill munur
varð séður ó hörundi þeirra og
fataleppum. Annar þeirra hélt á
sápustykki og vildi færa mér það
að gjöf; öðru eins örlæti hef ég
aldrei mætt. I Helsingfors sá ég
allnokkra svipaðrar tegundar, helzt
berandi með sér bjórflöskur í bréf-
poka og settust svo að drykkju
hvar sem var, við gosbrunn á smá-
torgi við Aleksanterinkatu — Alex-
andersgatan heitir hún á sænsku —
við riddarastyttuna af Mannerheim
hjá járnbrautarstöðinni, á kajanum
framan við forsetahöllina; alls stað-
ar eru þeir heima hjá sér.
HERMENN OG KIRKJUR
Þessa dagana var verið að halda
upp á hálfrar aldar afmæli finnska
hersins og bar því venju fremur
mikið á einkennisbúningum hans á
götunum. Hæpið er að nokkur þjóð
geti litið yfir hersögu sína af meira
stolti en Finnar. Á tíð Vasakónga
lögðu þeir sænska stórveldinu til
einhverjar beztu hersveitir, er þá
þekktust, og ruddu sænskum fán-
um braut nálega til Vínar. Og í
heimsstyrjöldinni síðari forðaði
finnski herinn þjóð sinni frá viður-
styggð þeirri og niðurlægingu, er
varð hlutskipti frændfólks hennar
Eista og baltnesku þjóðanna. Þær
tugþúsundir finnskra drengja sem
lögðu fram hina einu algeru fórn
í hildarleiknum gerðu það sannar-
lega ekki til einskis.
Þennan dag mæti ég hópi sona
þeirra, sem nú eru orðnir nógu
rosknir til að ganga undir fánana,
sterklegum strákum með skyggða
hjálma og í steingráum úníform-
um sem marséra keikir gegnum
miðborgina eftir fjörugum her-
gönguliðum, gott ef Bjarnarborgar-
marsinn var ekki þar á meðal. Og
í sýningargluggum verzlananna er
stillt út einkennisbúningum af ýms-
um greinum og gráðum, svo og
Ijósmyndum frá bardögum og æf-
ingum. Og bókabúðirnar auglýsa
Vainö Linna og aðra höfunda
finnska, sem hafa hlotið frægð af
því að skrifa um stríðið.
Þarna í miðbiki borgarinnar eru
tvær merkilegustu kirkjur hennar
og örstutt á milli þeirra, dómkirkj-
an við Senaatin Tori — Senatstorg
— og aðalkirkja grísk-orþódoxra í
borginni og trúlega öllu landinu.
Sú síðarnefnda rís á klettahæð all-
komumikil til að sjá með öllum sin-
um rússnesku næputurnum. Um
þetta leyti fer fram á henni alls-
herjar viðgerð, og þegar ég leit inn
í helgidóminn grillti aðeins óljóst í
hann gegnum plast, sem lagt hafði
verið innan í hann í hlífðarskyni.
Lútherska dómkirkjan þykir ekki
síðra listaverk, bara steinn, loft og
hreinar línur, stendur í bæklingi
sem ég keypti af kirkjuverðinum
um leið og ég leit inn og hlustaði
á æfingu hjá kirkjukórnum. Þessi
kirkja stendur einnig hátt og sýnist
af þeim sökum stærri en hún er;
tröppurnar upp að henni neðan af
torginu minna á stöllótta fjallshlíð,
þegar auganu er rennt upp eftir
þeim. Upp á kirkjuna er tyllt
styttum af Jesúsi og fleiri heil-
ögum mönnum, þótt þess háttar
nýklassík komi meinilla við áður-
nefndar hreinar línur musterisins.
GALDRA-LOFTUR OG BÚLGARÍU-
FORSETI
Um nóttina gisti ég úti við Ol-
ympíuleikvanginn, en þar reka sam-
tök námsmanna sumarhótel. Þetta
er hræódýrt, fimm mörk á nóttina,
sem er fimm eða sexfalt ódýrara
en næturgisting ó venjulegu hóteli.
En hér fær maður að vísu ekki
einkaherbergi, heldur verður að
deila sal með tuttugu eða þrjátíu
öðrum, og eru bæði há- og lág-
kojur. Finnskir salfélagar mínir
héldu uppi samræðum fram á rauða
nótt og svo mikið skildi ég að til-
ræðið við Robert Kennedy var til
umræðu, en fyrstu fréttirnir af því
höfðu komið í blöðunum þá um
daginn.
Daginn áður hafði leikflokkur
Þjóðleikhússins, sem var með
Galdra-Loft í Svenska teatret, hald-
ið heimleiðis, og sá ég leikdóm
þar að lútandi í einu höfuðborgar-
blaðanna sem á sænsku er skrifað;
nefnist það Hufvudstadsbladet. Leik-
listargagnrýnandi blaðsins gaf lönd-
um okkar ósköp vinsamlegt klapp
á kollinn; verkið væri kannski ekki
ýkja stórbrotið og ætti trúlegast
takmarkað erindi til nútímamanna,
en sjálfsagt ætti þjóðsagnadrama af
þessu tagi vel við íbúa sögueyjunn-
ar. Um Kristbjörgu Kjeld í hlutverki
Steinunnar var sagt að skiphiti
hennar og stolt væri nánast „öster-
bottnisk", en það mun vera all-
mikið hrós í finnskum munni.
Daginn eftir var talsvert um að
vera í borginni vegna opinberrar
heimsóknar forsetans í Búlgaríu,
Traíkof eða eitthvað í þá áttina
minnir mig hann heiti. Var ég nær-
staddur er hann leit inn hjá Kekk-
onen. Finnlandsforseti býr í húsi
ekki ýkja miklu niðri við Syðri-
höfn. Báðum megin götunnar þar
fyrir framan höfðu liðsforingjanem-
ar raðað sér með sverð brugðin,
þannig að oddar námu við eyru;
var ég á nálum um að einhverjum
þeirra yrði í slysni á að veita sér
svipaða limlestingu og Malkus
hlaut forðum. Finnski hvítbláinn
hékk þar á mörgum stöngum til
skiptis við randafána Búlgara; síð-
an kom mikil bílalest og nam stað-
ar framan við forsetabústaðinn.
Múgur manns var kominn að til að
bera höfðingjana augum, og þarna
gengu þeir eftir rauðri mottu upp
að dyrunum, Búlgararnir auðþekkt-
ir úr gestgjöfunum á moldbrúnku
í hörundinu og auk þess höfði
lægri en Finnarnir, gráhærðir, rauð-
birknir jötnar með löng, köntuð
andlit. Og svo hurfu allir mektar-
menn inn en tveir erfiðismenn höm-
uðust við að rúlla rauðu mottunni
upp að dyrunum.
Að þessu loknu labbaði ég yfir
hárri rétt við Syðrihöfn, harla til-
á aðeins það bezta skilið
35. tbi. VXKAN 39