Vikan - 27.08.1970, Síða 15

■
Ófrjósemi er vandamál sem fer
í vöxt með aukinni velsæld, líka
í löndum þar sem talað er um of
mikla fólksfjölgun. Fyrstir með
eggjastokkaflutning voru Ind-
verjar núna í vor, en ennþá hefir
ekki verið talað um frjóvgun í
því tilfelli.
Eggjastokkarnir, þessi 3—5 cm
undur lífsins, sem strax við fæð-
ingu litillar stúlku fela í sér egg,
sem svo losna, eitt og eitt á mán-
uði, á öllu frjósemistímabili
hennar í lífinu!
Hvers getum við vænst í fram-
tíðinni af eggjastokkaflutningi
og tilraunaglasbörnum?
— Það síðara er ekki æskilegt,
segir aðstoðaryfirlæknir Arne
Strand, við kvensjúkdómadeild-
ina á ríkisspítalanum í Oslo. —
Við vitum að það er hægt að
koma frjóvguðu eggi til að vaxa
í tilraunaglasi, en hvort það get-
ur orðið barn er ennþá óráðin
gáta. Ég þori engu að spá um það.
En aftur á móti ætti ekkert að
vera því tilfyrirstöðu um að hægt
sé að flytja eggjastokka, frá einni
konu til annarrar, það hefir ver-
ið gert á öpum með góðum ár-
angri. eftir að búið var að kom-
ast yfir mótstöðu líkamans við
hinum nýiu líffærum og smit-
hættu. Á næstu tíu árum verða
eflaust gerðar tilraunir á þessu
sviði. Það er samt ekki hægt að
1aka siíka hættu með líffæri, sem
pVki eru eins nauðsynleg manns-
lífum, e>ns og t.d. nýru og h’örtu.
En aftur á móti er auðveidara
að flyba þessi líffæri. þar sem
þau eru ekki flutt frá látn-j fÓlkí
Það liggur í augum uppi, að það
er auðveldara að flytia þessi líf-
færí. þar sem konurnar liggia
hbð vjð hlið, sú sem fær líffærið
og sú sem gefur það. annaðhvo,-t
veena þess að sú sem gefur hefir
eivnast nógu mörg börn og vill
híálpa kynsystur sinni. eða sú
sem gefur annarri konu annan
eggiastokk sinn, þar sem auð-
veldlega er hægt að komast af
með einn eggjastokk.
— En eins og er, tekur yfir-
læknirinn fram, — er óvíst hvort
egglos getur farið fram, eða að
slímhimnur legsins geti tekið við
egginu.
En hversu vel sem slíkir líf-
færaflutningar takast í framtíð-
inni, mun það aðeins geta hjálp-
að mjög fáum. Það er líka ákaf-
lega sjaldgæft að konur á frjóvg-
unarskeiði vanti eggjastokka. Þar
sem við, nú í dag, stöndum hjálp-
arvana, er ekki vegna þess að
þetta líffæri vanti í konurnar!
Það er undir báðum kynjum
komið, hvort frjóvgun getur
átt sér stað.
Það er svo margt, sem kemur
til greina og fólk veit svo lítið
um þessa hluti. Hér er, í stuttu
máli, gerð grein fyrir því hvaða
leið hjón, sem ekki hafa eignast
börn, en þrá það, eiga að fara:
— Það er ákjósanlegast að
hjónin komi saman til rannsókn-
ar, vegna þess að það er jafn oft
að að það er karlmaðurinn sem
ekki er frjósamur, segir Strand
læknir, — frjósemi beggja þarf
að koma til.
Þótt annar aðilinn hafi litla
frjósemismöguleika, getur samt
orðið frjóvgun, ef hinn aðilinn
hefir mikla. En séu báðir aðilar
iítt friósamir, eru möguleikarnir
minni. Þessveena er það svo
nauðsynlegt að rannsaka báða
aðila. Áður og fyrr fannst kon-
um það niðrandi, ef þær gátu
eVM orðið barnshafandi, veena
þess að þá var það almennt álitið
að sökin væri h’á þeim. En nú á
dögum er ekkert gert fyrr en
sæðissýni karlmannsins hafa ver-
ið rannsökuð, ef rannsókn sýnir
að líffæralega séð, sé konan heil-
brigð.
Sæðissýnið má ekki vera nema
^veggja klukkustunda gamalt og
ekki undir 18 gráðum, þegar það
er rannsakað. Eiginmaður, sem
býr langt frá sjúkrahúsi, verður
því að koma sjálfur á staðinn.
Plastdós og fyrirmæli fær hann á
sjúkraúhsinu.
Við verðum að rannsaka þessi
flýni undir smásjá. Þau eru í í lag-
inu eins og púkar með langa rófu
og það er urmull af þeim! En
það eru aðeins þau sem hreyfa
sig ört og þjóta áfram, sem koma
til greina ,ekki þau sem snúast i
hring, og það þurfa að vera
60—70 milljónir þessara spræku
sáðfruma í einum millilítra af
sæði. (Minna en einni fingur-
björg).
Það er fyrst ef allt reynist vera
í lagi með sæði karlmannsins að
kona er tekin til rannsóknar. Þá
er fyrst að athuga hvort hún hef-
ir haft botnlangabólgu eða ein-
hverjar bólgur í kviðarholi. Slíkt
getur oft orsakað samgróninga,
sem svo aftur geta orsakað ófrjó-
semi. Ef ekkert reynist grun-
samlegt í því efni, fær hún lík-
amshitatöflu til að fylla út, til
athugunar á líkamshita við egg-
los og að athuga hvort hún hef-
ur egglos, hvenær það byrjar og
hvenær það endar. Ef þetta tíma-
bil er of stutt, nægir sá tími ekki
til þess að slímhimnur legsins
nái að verða við því búnar að
taka við egginu.
Hiá flestum konum er þetta
reglulegt. Við egglos lækkar lík-
amshitinn ört, en stígur fliótt
aftur og við að taka sýni af slím-
himnu legsins er oftast hægt að
segia ákveðið um frjósemimögu-
ip;Va. En vissa fæst samt aldrei
fyrr en þungun er hafin.
Svo er líka hægt að styðmst við
hormóna-rannsóknir. Þá eru tek-
m þvag og blóðsýni, til að vita
hvort nægilegt hormónamagn er
fyrir hendi til frjóvgunar.
Ef egglos er staðreynd, þá er
að athuga hvort egg:aleiðarar
séu opnir og þá hafa verið at-
Það er mjög nauðsynlegt að
sá læknir, sem rannsakar
sæðið, hafi haldgóða reynslu
í því efni. Á þessari mynd er
hjúkrunarkona að undirbúa
sýni fyrir aðstoðaryfirlækn-
inn, en við hlið hennar situr
læknir frá Ghana, sem
stundar framhaldsnám á
sjúkrahúsinu.
huguð tvö aðalskilyrði fyrir
frjóvgun: Egglos og opnir eggja-
leiðarar, sem flytja eggið til legs-
ins.
Rannsókn er líka læknis-
aðgerð.
Ef blásið er koldyoxiði gegnum
eggjaleiðara eða röntgenmyndir
teknar til að athuga hvort eggja-
leiðarar séu nógu víðir til að
flytja eggið, getur það orðið til
þess að frjóvgun verði. Það sama
er að segja þegar tekin eru slim-
himnusýni úr leginu.
Ef konan verður ekki barns-
hafandi eftir slíkar rannsóknir,
þá verður að athuga hvort sæðis-
frumurnar komast upp í legháls-
inn. Slímsýni, sem tekið er við
egglos og nokkrum klukku-
stundum eftir samfarir, geta sagt
læknum hvort nægilegt magn af
sæðisfrumum hefir komizt sína
leið.
Kæsta skref er að athuga sam-
ræmi milli sæðis karlmannsins
og blóðs konunnar, hvort það
samlagast. í nokkrum tilfellum
er það alls ekki hægt. Þá er ráð-
lagt að halda sæðinu frá konunni
í fjóra til fimm mánuði með
verjum, og hafa svo samfarir á
egglostímabilinu.
—- Allar rannsóknir taka
marga mánuði og jafnvel ár, áð-
ur en staðreyndir liggja fyrir, og
stundum tekst aldrei að komast
að hinu rétta, segir læknirinn.
— Geta það verið sálrænar
ástæður?
— Já, þær hafa, án efa, mikið
að segja. Þar við bætist að ef
konan tekur róandi lyf, getur
það haft áhrif á egglos. Konan
verður þá að hætta við þau og
ráðlegast er að hafa samband við
sálsjúkdómalækni.
Hafði aldrei tíðir, en eignað-
ist samt barn.
Eins og sjá má á framan-
Framhald á bls. 45.
35. tbi. VIKAN 15