Vikan - 05.04.1973, Blaðsíða 14

VILLTA
VESTRIÐ
ENDUR-
SKOÐAÐ
Allir kannast við Indiánakvikmyndirnar frá
Hollywood, þar sem sviphreinar og drengilegar hetjur
hvita kynþáttarins sigrast á fólskum Indíánum, sem
gjarnir eru á að brenna fólk við staur eða stela af því
höfuðleðrinu. Nú fer fram rækileg endurskoðun á
þessari mynd Villta vestursins. Leikritið Indiánar, sem
Þjóðleikhúsið sýnir nú, er þáttur i þvi endurmati.
Þetta var að visu tilviljun, en
táknrænt fyrir timana engu að
siður, að fáum dögum áður en
leikritið Indiánar var frumsýnt
hér i Þjóðleikhúsinu gerðist það
vestur i Suður-Dakóta að hópur
Indiána tók á sitt vald þorpið
Wounded Knee (Særða hné), til
að leggja áherzlu á réttinda-
kröfur Indiána i Bandarikjunum
yfirleitt. Og það var siður en svo
út i hött að einmitt þetta þorp
varð fyrir valinu sem vett-
vangur virkra mótmæla-
aðgerða. Á þessum sama stað
skeði það fyrir rúmum áttatiu
árum, nánar tiltekið tuttugasta
og niunda desember 1890, að
bandariskt riddaralið undir
forustu Forsyths ofursta um-
kringdi búðir Indiána af ætt-
bálkinum eða þjóðflokknum
Dakóta, sem þekktari munu
undir nafninu Súar (Sioux).
Hermennirnir létu Indiánana,
jafnt karla, konur og börn, skipa
sér i raðir, og siðan var leitað að
vopnum i hreysum þeirra.
Aðeins fáar byssur fundust,
flestar gamlar og úreltar. Engu
að siður létu Súarnir þær
nauðugir af hendi, veiðiskapur
var helzti framfærsluvegur
þeirra og byssurnar þeim þvi
lifsnauðsynlegar.
Einn ungur striðsmaður
neitaði að láta byssu sina af.
hendi, og þe^ar hermenn reyndu
að taka hana af honum, riðu af
eitt eða tvö skot. Hófu her-
mennirnir þá án frekari
fyrirvara skothrið á fólkið úr
dauðafæri. Striðsmenn Súa, sem
flestir höfðu ekki annað að vopni
en hnifa og kylfur, réðust á her-
mennina i návigi til að opna
konum og börnum leið til
undankomu. Margir þeirra
höfðu mann fyrir sig eða tvo,
áður en þeir féllu, en sumir
fleiri.
Þegar hermennirnir höfðu
gengið af öllum þeim Indiánum
dauðum, sem þeir fundu i
búðunum, stigu þeir á bak
hestum sinum og þeystu á eftir
konum þeim og börnum, sem
tekist hafði að komast undan á
flótta meðan eiginmenn þeirra
og feður börðust við her-
mennina. Allt þetta fólk var
drepið miskunnarlaust. Alls létu
um þrjú hundruð Indiánar lifið
við Wounded Knee, en þrjátiu
íiuffalo Bill Cody I sýningarferö sinni í
Evrópq 1903. i sýningu Þjóöleikhússins á
Indiánunum er hann leikinn af Gunnari
Eyjólfssyni.
Sitjandi tuddi, sem liklega hcfur oröiö
frægastur allra höföingja Indiána i Noröur-
Ameriku. Rúrik Ilaraldsson leikur hann
þessa dagana i Þjóölcikhúsinu.
hermenn féllu og álika margir
særðust. Opinberlega var þessi
slátrun á nærri þvi varnarlausu
fólki kölluð af stolti orrustan við
Wounded Kneee”,
Segja má að með morðunum
við Wounded Knee hafi striðum
hvitra Bandarikjamanna og
Indiána verið lokið með algerum
ósigri hinna fáliðuðu og illa
vopnuðu frumbyggja landsins.
Upp frá þvi litu flestir á Indiána
Norður-Ameriku sem deyjandi
kynþátt. Auk vopna hvitu
mannanna höfðu sjúkdómar og
hungur höggvið stór skörð i raðir
14 VIKAN 14. TBL.