Vikan - 05.04.1973, Blaðsíða 37

nefndan, bláttáfram: „Ég hef
aldrei hræöst óvini mína og alltaf
reynt aö gera mitt bezta. Allt sem
mér hefur vel tekist á ég
Andanum Mikla aö þakka.”
Sitjandi tuddi var drepinn 1891,
skotinn aftan frá af drukknum
lögreglumanni.
Joseph var höföingi Nez Percé-
Indiánanna í Oregon, og var
ásamt ættbálki sínum fluttur
þaöan nauöugur og settur niöur i
Oklahóma, þar sem hann dó i
iltlegö 1904. Geronimo var af
bandariskum aöilum álitinn einn
þeirra hættulegustu af foringjum
Indiána. Hann var höföingi.
I Apaka Arizona og Nýju-Mexikó,
og stjórnáöi uppreisn þeirra á
nlunda áratug fyrri aldar. Hann
varö um siöir aö gefast Banda-
rlkjaher á vald og liföi siöan I út-
legö á ýmsum stööum, siöast I
Flórida, en þar dó hann 1909.
Skömmu áöur var niöurlæging
þessa skæöa vigamanns oröin
slik, aö hann dró fram lifiö á aö
selja myndir af sjálfum sér á
tuttugu og fimm sent stykkiö.
George Armstrong Custer
hershöföingi er liklega
frægasta villtavesturshetja
Bandarikjanna aö Buffalo Bill
einum undanteknum. Hann gat
sér mikiö frægöarorö i
bandarisku borgarastyrjöldinni
og var siöan sendur vestur gegn
Indiánum. Hann réöist á búöir
Siena (Cheyennes) viö Washita-á
og drap af þeim margt fólk, þar á
meöal nokkra tugi kvenna og
barna. Eftir þaö kölluöu Indi-
ánar hann „Squaw - Killer”,
kvennadrápara. Sá atburöur
kemur viö sögu i kvikmyndinni
um Litla Risa (Little Big Man),
en kona hans og nýfætt barn voru
einmitt drepin viö Washita. En
1876 sátu Súar og Sienar fyrir
Custer viö Little Bighorn og felldu
hann og allt þaö liö er hann haföi
meö sér, um tvö hundruö og sjötiu
manns. Er sú orrusta líklega sú
frægasta úr öllum striöum hvitra
manna og Indiána um Noröur-
Ameriku. Custer hefur I
Bandarikjasögunni lengstum
veriö hylltur sem hinn mesti
kappi, drengur góöur og þjóö-
hetja, en i kvikmyndinni Little
Big Man er hann sýndur sem
hégómagjarn montrass, sem
geggjast aö endingu er liö hans er
strádrepiö i kringum hann.
Þá má nefna hina klassisku
skúrka Villta vestursins, þá Wild
Bill Hickok, Jesse James, Billy
the Kid og Doc Holliday. Sá fyrst-
nefndi var einn þeirra visunda-
veiöara, sem á fáum árum
gereyddu nærri þvi visunda-
hjöröunum á sléttum Miö-
vestursins. Indiánarnir höföu
lifaö af visundunum fyrst og
fremst, svo að þegar dýrin hu'rfu
af sléttunum, uröu þeir algerlega
upp á hvítu mennina komnir um
fæöuöflun. Hvitu veiöimennirnir
veiddu visundana fyrst til aö
afla kjöts fyrir járnbrautar-
verkamenn og fleiri, en siöar
einungis vegna skinnanna, sem
óprúttnir skinnakaupmenn frá
austurströndinni keyptu af veiöi-
mönnunum fyrir spottpris og
seldu siöan á uppsprengdu verði.
Wild Bill (Villti-Villi) var einnig
frægur vigamaður og fjárhættu-
spilari, og enginn var honum
skotfimari, aö sögn. Hann haföi
til aö bera hrifandi framkomu og
rauðgult hár, sem hann haföi sitt.
Sitt hár var raunar mjög I tizku i
Villta vestrinu, þannig létu þeir
Buffalo Bill og Custer hers-
höföingi sér báðir vaxa það á
herðar niöur, og Insiánarnir
höföu þaö I löngum fléttum. Jesse
James hefur veriö kallaöur „Hrói
höttur Villta Vestursins,” liklega
vegna þess að hann herjaði all-
mjög á athafnamenn, sem grætt
höföu á borgarastyrjöldinni, en
var annars andstyggðardólgur á
margan hátt. — Billy the Kid náöi
aöeins tuttugu og eins árs aldri,
og drap á þeim tima jafnmarga
menn. Um þá Jesse James báöa
eru til þjóövisur, sem Bing
Crosby söng inn á plötu og geröi
frægar. — Doc Holliday var
tannlæknir, fylliraftur og sjúk-
legur hatursmaöur Indiána og
blökkumanna, skaut þannig eitt
sinn til bana tvo negradrengi
fyrir þá sök eina, að þeir höföu
farið ofan i sundlaug skammt
þaöan sem hann bjó. Hann dó úr
berklum og drykkjuskap aðeins
hálffertugur, og siðustu orö hans
<?eta varla kallast annað en
hæfileg andlátsorö sannkristins
illmennis. Doc haföi beöið um
glas af viskii og mælti er hann
haföi rennt úr þvi: „Þá liggur
leiöin til helvitis.” — Þeir Wild
Bill (kemur viö sögu I Little Big
Man), Jesse James og Billy the
Kid uröu hinsvegar allir
vopnbitnir.
t syningu . Þjóöleikhússins
leikur Gunnar Eyjólfsson Buffalo
Bill, Rúrik Haraldsson Sitjandi
tudda, Erlingur Gislason Wild
Bill Hickok, Arni Tryggvason
Joseph höföingja, Valur Gislason
forseta Bandarikjanna og
Guöbjörg Þorbjarnardóttir
forsetafrúna. Ævar Kvaran,
Valdemar Helgason og Klemenz
Jónsson leika þrjá senatora,
Bessi Bjarnason leikur Ned
Buntline og meöal annarra sem
fara meö hlutverk I leiknum má
nefna Baldvin Halldórsson,
Kristbjörgu Kjeld, Sigriöi
Þorvaldsdóttur, Þórhall
Sigurösson, Sigurö Skúlason og
Hákon Waage. Leikstjóri er Gisli
Alfreösson, Öskar Ingimarsson
þýddi leikritið á islenzku,
leikmyndir geröi Sigurjón
Jóhannsson, Unnur Guðjónsdóttir
æföi dansatriöi og stjórnar þeim,
Carl Billich er hljómsveitarstjóri.
Búningar voru flestir fengnir aö
láni hjá Dramaten i Stokkhólmi,
en þar var leikurinn sýndur fyrir
nokkru viö miklar vinsældir.
lslendingar hafa á siöustu
áratugum oröiö svo nátengdir
Bandarikjunum aö segja má að
okkur sé fremur áriöandi aö
komast til skilnings á sögu þeirra
og þjóöarkarakter. Leikritiö
Indiánar getur áreiöanlega
hjálpaö mönnum til þess
skilnings, auk þess sem þaö er.
þörf ádeila á útrýmingar-
styrjaldir og umburðarleysi gegn
smáþjóöum og þjóöernis-
minnihlutum yfirleitt.
dþ.
SVALA THORLACÍUS
Framhald af bls. 25.
— ÞiÖ eruö alltaf viö sama hey-
garðshorniö, segir Gylfi. Ég má
til meö aö segja ykkur svolitla
sögu, sem sýnir hugsunarhátt,
sem vonandi er aö hverfa. Þaö
kom til min maöur um daginn aö
leita ráöa varöandi fjármál.
„Heyröu,” sagöi hann, „borgar
sig fyrir mig aö láta konuna vinna
úti?” Þiö getiö svo skemmt ykkur
viö að velta vöngum yfir oröa-
laginu.
Aö svo mæltu fer Gylfi inn aö
hátta Kristján Birgi og koma
honum I ró, en viö Svala förum aö
ræöa um sjónvarpiö.
— Hvaö kom til, aö þú gerðist
14. TBL. VIKAN 37