Vikan - 31.01.1974, Blaðsíða 42

Framhald af bls. 35
nibur. Hljóðlega bað hann alla
eldri diplómatana að koma með
sér inn i annað herbergi, þar eð
hann hefði árlðandi skilaboð að
bera þeim. Siðan tjáði hann þeim,
aö hann væri nýbúinn að frétta
um konungsmorðið og krónprins-
ins. Fáum minútum seinna þutu
sendiherrarnir út i vagna slna. A
leiðinni benti einn þeirra Finot og
sagði honum fréttirnar. Allir
diplómatarnir nema sendiherrar
Rússlands og ítaliu óku til kon-
ungshallarinnar, en hinir tveir
siöastnefndu höfðu sýnilega feng-
ið ýtarlegri upplýsingar, þvi að
þeir skipuðu eklum sinum að aka
til Vopnabúrsins. Annar þeirra
tók Finot með sér.
Þegar til Vopnabúrsins kom,
slógust þeir I hópinn, sem beið
fyrir utan spltalasalinn, þvi að
þar voru dyrnar lokaðar að syrjg-
endunum úr konungsfjölskyld-
unni ásamt hinum látna og svo
læknunum. Ekkjudrottningin
gamla virtist vera ennþá meir
slegin en Amélie drottning og
Manoel prins, þar eð hinn nýi
konungur var hvað eftir annað
kallaður út til þess að ráðgast viö
ráðherrana, en þá heyrðist hún
gráta sonarson sinn, sem hafði
verið uppáhaldið hennar. — Æ,
litli drengurinn minn, hvar er
hann? Loksins klukkan sjö lögöu
nýi konungurinn, Amélie drottn-
ing og konungsmóðirin I fylgd líf-
varðarins af stað til konungshall-
arinnar. Tveimur klukkustundum
seinna óku tveir lokaðir vagnar I
viðbót frá Vopnabúrinu inn I
manntóma Vopnabúrsgötuna.
Þetta var óhugnanleg skrípa-
mynd af skrúðfylkingunni, sem
hafði lagt frá bryggjunni tæpum
þremur klukkustundum fyrr...
Það var verið að flytja Carlos og
son hans heim I höllina. I fremra
vagninum ók hinn látni konungur
uppréttur I sætinu með hirð-
marskálkinn við hlið sér, en I hin-
um aftari var lik krónprinsins
stutt af fyrrverandi kennara
hans.
Þegar til hallarinnar kom voru
Hkin lögð saman inn I einkatbúö
hins látna konungs, og Amélie
drottning, sem hafði meðan á öllu
þessu stóð, sýnt af sér undra-
verða rósemi, kallaði saman
rlkisráðiö, þar sem ákveðnar
voru bráðabirgða-ráðstafanir,
sem gera þurfti, I sambandi við
þennan sviplega atburð. Að þvi
loknu dró hún sig i hlé, þó ekki til
að sofa heldur sat hún alla nóttina
milli llkanna tveggja og lét hægri
höndina hvíla á andliti konungs-
ins en hina vinstri á andliti krón-
prinsins.
En i forsal borgarráðhússins
lágu ltkin af Buica, Costa og ein-
um manni til. Þau höfðu verið
borin utan af torginu og biðu þess
nú að verða þekkt. (Þriðji maður-
inn þekktist síðar sem Joao Costa
— alls óskyldur Alfredo — saklaus
áhorfandi, sem hafði orðið fyrir
slysaskoti). Allir hinir morðingj-
arnir höfðu sloppið og lögreglan
hafði enga hugmynd um, hverjir
þeir voru. Það var ekki einu sinni
vitað, hve margir þeir hefðu ver-
ið.
Þegar konungsfjölskyldan var
lögð af stað til konungshallarinn-
ar, gekk Finot um strætin, þvi að
honum var forvitni að vita,
hvernig almenningur tæki þess-
um sorgaratburði. Alis staðar
rakst hann á „Iskalda þögn” og
hvergi vottaði fyrir spenningi né
tilfinningasemi. Hér og þar voru
smáhópar manna að ræða frétt-
irnar, en hvergi var um að ræða
fjölmenni — en bæði torgið og
Vopnabúrsgatan höfðu löngu áður
veriö rudd, svo að þar sást enginn
maöur.
En klukkan ellefu um kvöldið
voru borgarbúar aftur hrifnir upp
úr þessu sinnuleysi slnu, þegar
enn heyröust skothvellir á stræt-
unum, og vöktu hvarvetna ótta og
skelfingu. Vopnaður hópur
manna (liklega þeir, sem höfðu
komizt undan eftir morðið) hafði
ráöizt á hús Francos, en hermenn
rekiö þá á flótta. Yfirvöldin, sem
bjuggust við frekari óeirðum og
hugsanlega banatilræðum við
menn úr ríkisstjórninni, höfðu
boðiö út herliði til varðstöðu um
alla borgina, hálfri annarri
klukkustund áður. Það sem lifði
nætur stóðu menn vörð um hús
einræöisherrans og her og lög-
regia voru um alla borgina, og á
meðan var þar yfirleitt rólegt —
en I konungshöllinni sat Amélie
drottning á sinum einmanalega
verði yfir likum eiginmanns sins
og sonar.
A gönguför sinni um borgina
um kvöldið hafði Finot með óbeit
orðið var við hin daufu viðbrögð
manna við morðunum. Siðar lét
hann þessa getið við portúgalska
vini slna, sem hann snæddi með
kvöldverð, og þeir hörmuðu hið
almenna kæruleysi gagnvart
morðunum og pólitískum afleið-
ingum þeirra. Og vissulega komu
viðbrögð almennings einkenni-
lega fyrir sjónir — en kannski
hefur ástæðan einfaldlega verið
óvinsældir konungs, og eins hitt,
hve margir vissu um þetta fyrir-
fram.
Sama almenna kæruleysisins
varð vart næstu tvo daga. Lissa-
bon sýndi af sér litinn söknuð, og
á mánudag voru búðir opnar að
venju og ekki sorgarskreyttar
nema rétt hjá nokkrum hirðsöl-
um. En á sunnudag birtist aug-
lýsing I lögbirtingablaðinu, þar
sem fyrirskipuð var fjögurra
mánaða opinber sorg og átta
daga lokun hjá stjórnarskrifstof-
um og skemmtistöðum. Og kæru-
leysi almennings kom einnig
fram I blöðunum — eina blaðið
með sorgarrönd var lögbirtinga-
blaðið og jafnvel hin ábyrgari
blöð létu litla samúð i ljós og eitt
blað lýðveldissinna skýrði frá
morðinu undir „Ýmsum frétt-
um”. Foringi lýðveldissinna,
Magalhaes Lima lét meira að
segja hafa eftir sér: — Venjulega
blaðafrétt um kvenmann, myrtan
af elskhuga sínum, hefði vakið
meiri athygli en hvarf hans kon-
unglegu hátignar.
A sunnudag höfðu lik þeirra
ManuelBuica, Alfredo Costa og
Joao Costa þekkzt og voru nú flutt
úr ráðhúsinu og I likhús borgar-
innar. Það var nú staðfest, að
tveir hinir fyrstnefndu voru
hinir raunverulegu morðingjar,
en til þess að vekja ekki óró hjá
almenningi, fóru engin opinber
réttarhöld fram út af morðunum,
en lögreglan I Lissabon hélt á-
fram rannsóknum sinum — með
litlum árangri.
Þremur dögum eftir morðin fór
Franco úr landi, ásamt eiginkonu
sinni og syni og I fylgd með leyni-
lögreglumanni — litillækkaður og
niðurbrotinn maður. Hann hafði
sagt af sér embætti og i stað ein-
ræðisstjórnarinnar kom nú sam-
stundis frjálslyndari og hófsam-
ari stjórn, svokallað „Miðstjórn-
arráöuneyti”. Þegar hann kom til
Bordeaux á leið til Genúa, þar
sem hann ætlaði að setjast að, var
hann umsetinn af blaðamönnum,
sem þurftu margs að spyrja, en
hann vildi ekkert segja, en baö
aðeins um að fá að komast i friði
þangað sem hann ætlaði að eyða
þvi, sem eftir væri ævinnar.
Aður en hann lagði af stað frá
Lissabon, átti hann æsilegt sam-
tal I konungshöllinni. Talið er, að
Maria Pia drottning hafi sagt við
hann: — Þér lofuðuð að reisa kon-
ungsdæmið úr gröf sinni, en allt,
sem þér hafið áorkað, er að grafa
syni minum og sonarsyni gröf.
Sagt var, að þegar einræðisherr-
ann fyrrverandi gekk út úr höll-
inni hafi hann grátið án þess að
reyna að hafa neinar hömlur á
gráti sinum.
Það var nokkuð til I þvl, sem
drottningin sagði, að hann hefði
grafið konunginum og krónprins-
inum gröf, — þvi að hversu vitur-
leg sem stefna hans kann að hafa
veriö, almennt tekið — stefna sem
Carlos hafði sjálfur samþykkt og
ábyrgzt — þá var það algjörlega
rangt af Franco að leyfa konung-
inum að aka um stræti borgarinn-
ar i opnum vagni og raunverulega
alveg óvarinn, einmitt á þessum
tlma, þegar allt landið ólgaði af
gremju og vitað var, að sjálf
höfuðborgin var krök af samsær-
ismönnum og andstæðingum kon-
ungdæmisins. Eina huggunin — ef
huggun skyldi kalla — var sú, að
nú gat Franco á leiðinni úr landi i
siðasta sinn, hrósað happi að hafa
ekki hlotið sömu örlög og konung-
urinn og krónprinsinn, og það
fyrir þá einskæru tilviljun, aö
hann tafðist á bryggjunni við að
tala við einhvern kunningja sinn.
Lagardaginn 8. febrúar, i
glaðasólskini, voru lik hinna látnu
borin I hátiðlegri skrúðgöngu frá
höllinni til St. Vincentskirkjunn-
ar, til þess að liggja þar á við-
hafnarbörum og greftrast siðan.
A eftir vögnunum og næst á undan
likvögnunum var „virðingar-
vagninn” — tómi rikisvagninn,
sem samkvæmt portúgölskum sið
er jafnan i llkfylgd sem þessari.
Enn lá einhver kviði i loftinu — sú
saga gekk, að foringjar lýðveldis-
sinna hefðu bent hirðinni á, að
Manoel konungur væri I hættu
staddur þennan dag af hálfu öfga-
manna, sem þeir hefðu enga
stjórn á. Hvort sem þetta hefur nú
verið satt eða ekki, þá vildu yfir-
völdin ekki eiga neitt á hættu, þvi
aö öflugur hervörður var fram
með öllum strætum. En sem bet-
ur fór reyndust þessar varúðar-
ráðstafanir óþarfar, og ekkert
kom fyrir likfylgdina. En enn
kom I ljós kæruleysi Lissabonbúa
I garð konungsins myrta. — Þeg-
ar líkkisturnar, sem dre'gnar voru
af svartbúnum hestum fóru um
strætin (og framhjá blettinum
þar sem banaskotunum var
hleypt af), gerðu fáir karlmenn
sér það ómak að taka ofan. Fall-
byssur gullu og klukkur hljómuðu
til þess að boða komu llkfylgdar-
innar til kirkjunnar, kisturnar
voru settar undir miðja hvelfing-
una, og siðan stóðu þær þar I tvo
daga, til þess að almenningur
gæti vottað þeim siðustu virðingu.
I kistunum lágu llkin i einkennis-
búningum til sýnis gegnum gler-
rúður.
Bæði hin littsyrgði Carlos kon-
ungur — hinn næstsiðasti i
Portúgal — og hinir næstum nafn-
lausu morðingjar hans, Buica og
Costa, eiga enn sin minnismerki I
Portúgal. Á aðsetursstað Bra-
ganzaættarinnar, Vila Vicosa,
sem nú er safn, eru geymdar
margar minjar um' Carlos konung
— málverkin hans (því að hann
var allgóður málari), allir hinir
margvislegu einkennisbúningar
hans, og fjöldinn allur af bliknuö-
um ljósmyndum, þar hann sést I
veiðimannahópum eða með öðr-
um konunglegum persónum, á
fyrsta tug aldarinnar, þegar allt
38 VIKAN 5. TBL.