Vikan - 06.09.1979, Blaðsíða 4

Það er erfitt að 'V %
vera unglingur -
Unglingar og fullorðnir eru oft ósam-
mála. Stundum eru þeir hreinir óvinir.
Unglingunum finnst oft að fullorðnir skilji
sig ekki og fullorðnum finnst erfitt að tala
við unglingana. Unglingum finnst oft að
fullorðnir ráði öllu en fullorðnum finnst
þvert á móti að þeir ráði ekkert við ungling-
ana. Barnið breytist smám saman í ungling.
Ástandið í fjölskyldunni breytist. Barnið
hefur fengið sjálfstæðan vilja. Fullorðnir
geta ekki stjórnað því eins mikið og áður.
Margar fjölskyldudeilur stafa af þvi að
unglingar og fullorðnir eiga erfitt með að
tala saman. Hvað gerist eiginlega?
Hvað eru unglingsárin?
Unglingsárin eða það sem oft er kallað
gelgjuskeið er einskonar millibilsástand.
Þetta ástand felst í því að unglingurinn er
hvorki barn né fullorðinn.
Áður en barnið verður unglingur hefur
það þroskast mikið. Það hefur t.d. orðið sér
meðvitað um hvort það er strákur eða
stelpa, skynjað eigin líkama, skynjað
umhverfi sitt vegna ýmissa viðbragða sem
það hefur fengið frá fullorðnum og félög-
um.
Gelgjuskeiðið varir mismunandi lengi.
Það er háð því samfélagi og þeirri menn-
ingu sem unglingurinn elst upp í, og hve
lengi það varir. Þvi flóknari sem samfélögin
eru, þeim mun lengur varir gelgjuskeiðið. Á
Vesturlöndum er oft talað um að gelgju-
skeiðið geti varað í 4—6 ár. í hinum svo-
kölluðu frumstæðu þjóðfélögum nær
gelgjuskeiðið yfirleitt yfir miklu skemmri
tima, og árekstrar á milli unglinga og full-
orðinna eru langt frá því eins miklir og hér
hjá okkur — ef þeir eru þá nokkrir.
Á gelgjuskeiðinu verða ýmsar breytingar
á unglingum. Þessar breytingar eru líf-
fræðilegar, sálfræðilegar og félagslegar.
Þær gerast ekki á nákvæmlega sama tíma
hjá öllum. Sumir taka snemma út þroska,
aðrir seinna.
Tímabil gelgjuskeiðsins
Margir fræðimenn hafa fengist við að
rannsaka og lýsa unglingsárunum. Sumir
rithöfundar hafa líka fengist við að skrifa
skáldsögur um unglingsárin. Unglingsár-
unum hefur verið veitt sérstök athygli ein-
mitt vegna þess að þetta tímabil er spenn-
andi, fullt af ólgu, gátum, spurningum og
óleystum vandamálum.
Sumir fræðimenn hafa rannsakað ungl-
ingsárin í tæknivæddum iðnaðarþjóðfélög-
um, aðrir hafa rannsakað þau í frum-
stæðum þjóðfélögum, Flestir þeirra eru
sammála um að það er miklu erfiðara að
vera unglingur í nútíma-iðnaðarþjóðfélagi
en í ótæknivæddu samfélagi.
Oft hefur gelgjuskeiðinu verið skipt
niður í ákveðin tímabil. Það er t.d. talað
um:
a) ca 11—13 ára tímabilið, eða fyrra-
gelgjuskeiðstímabil. Þetta á við timann
áður en ákveðnar líffræðilegar breyting-
ar gera vart við sig.
b) ca 14—15 ára tímabilið, eða líffræðilegt-
sálfræðilegt tímabil. Unglingurinn
verður kynþroska og margar sálrænar
breytingar eiga sér stað.
c) ca 16—18 ára tímabilið, eða seinna
gelgjuskeiðið. Það einkennist af því að
unglingurinn innlimast smám saman í
félagsskap hinna fullorðnu um leið og
hann tileinkar sér hlutverk hinna full-
orðnu.
Bernskan hefur áhrif
á unglingsárin
Það gerast miklar breytingar í lífi ein-
staklingsins þegar hann kemst á unglingsár.
Margir fullorðnir hafa meira að segja
haldið því fram að barn sem breytist í ungl-
ing skipti um persónu. Oft hefur t.d. heyrst
að rólegt og tiltölulega meðfærilegt barn
verði ekkert nema þráinn, óstýrilætið og
uppivöðslusemin.
Það er mikilvægt að gera sér grein fyrir
að miklar breytingar eiga sér stað á ungl-
ingsárunum og að þær geta í sjálfu sér
valdið ýmsum straumhvörfum í lífi ungl-
ingsins. En það er ekki síður mikilvægt að
gera sér grein fyrir að þær breytingar sem
gerast eiga sér stað á grundvelli þeirrar þró-
unar sem barnið hefur gengið í gegnum
áður en það varð unglingur. Þess vegna
hefur fyrra lif — fyrri þróun — barnsins
mikla þýðingu fyrir það hvernig unglingn-
um tekst að komast i gegnum gelgjuskeiðs-
timabilið.
Boð og bönn foreldra
Foreldrar vilja gjarnan ala börn sín upp
til sjálfstæðis og kenna þeim að standa á
eigin fótum. En oft er ósamræmi í afstöðu
foreldra til barna og það getur valdið
árekstrum. Einn daginn á barnið að vera
barn og annan daginn á það að haga sér
eins og fullorðin manneskja.
Foreldrar vilja því oft bæði að börnin
haldi áfram að vera börn og hætti því, og
verði fullorðin. Þeir vilja oft halda áfram að
ráða yfir börnunum en líka að þau geti
4 Vikan 36. tbl.