Vikan - 08.11.1979, Page 17

— Ég var 11 ára þegar ég sá kóka-kóla í
fyrsta skipti. Pabbi var að koma að utan
þar sem hann hafði staðið í samningagerð á
vegum íslensku ríkisstjórnarinnar en sett
það skilyrði áður að hann fengi einhvern
tíma ytra til að sinna eigin málum. Þennan
tíma notaði hann til að gera samning við
kóka-kóla félagið og þegar hann kom heim
hafði hann meðferðis einn kassa af kóki. Ég
man að mér þótti drykkurinn vondur til að
byrja með og það þótti líkast til flestum. En
eftir að verksmiðjan fór í gang vildu allir
prófa nýja drykkinn, og þeir prófuðu aftur
og aftur og aftur og enn er þetta selt. Kóka-
kóla er elsti gosdrykkur í veröldinni, seldur
um viða veröld og sagt er að sólin gangi
aldrei til viðar í kóka-kóla veldinu.
Herinn þurfti kók
— Verksmiðjan var sett upp 1941 af
Bandaríkjamanni sem kom beint frá
Shanghai þar sem hann hafði verið sömu
erinda. Á þessum tíma voru miklar
innflutningshömlur þannig að okkur gekk
erfiðlega að fá þann sykur sem til þurfti svo
og flöskur en þær þurfti að flytja inn. Því
var drykkurinn eingöngu seldur til hersins
til að byrja með og hann gerði allt það fyrir
okkur sem í hans valdi var því að kókið
vildi hann fá. Shanghai-farinn sá náttúrlega
í hvert óefni stefndi með verksmiðjuna eins
og málum var háttað hér á landi, en hann
kunni ráð við flestum vandamálum. Þannig
var nefnilega að meðan á dvöl hans hér
stóð dvaldi hann mestan partinn á Hótel
Borg og hafði það fyrir reglu að borða
daglega með yfirmanni ameríska hersins og
svo spiluðu þeir póker fram á rauða nótt.
Það brást sjaldan að þegar komið var fram
undir morgun þá skrifaði hershöfðinginn
undir að hann skyldi útvega hitt og þetta
sem okkur vanhagaði um beint frá
Bandarikjunum, stystu leið. T.d. varð
verksmiðjan stopp fyrsta árið vegna flösku-
skorts en þá fékk bandaríski herinn heilan
skipsfarm af kóki sendan hingað upp og
þegar það hafði verið drukkið af
hermönnum þá fengum við tómu
flöskurnar og gátum haldið áfram að tappa
á. Það þurfti að passa vel upp á glerið á
þessum árum og eftir að við fórum að
dreifa drykknum á innlendum markaði
fengu verslanirnar aldrei meira kók en þær
gátu sett tóm gler á móti.
— Þessum Bandaríkjamanni, sem setti
upp verksmiðjuna, var ýmislegt til lista
lagt. Eitt var að í húsinu, sem við fyrst
tókum á leigu undir starfsemina, var
afskaplega mikill rottugangur. Þetta var
sama húsið og skrifstofur okkar eru enn í,
við Hofsvallagötu, en það var í eigu Óskars
Halldórssonar útgerðarmanns. Rottu-
gangurinn stafaði aðallega af því að
Eimskip var með hluta af húsinu á leigu
sem vöruskemmu, svo bætti ekki úr skák
að bak við húsið, þar sem nú er bílaplan,
var fjós. Svo stóð bóndabær, sem hét Hagi,
alveg upp við húshliðina. Það var ráðist í
að rífa þetta allt með miklum látum en
þrátt fyrir það linnti ekki rottuganginum.
Bandarikjamaðurinn var að vonum orðinn
þreyttur á þessu og það endaði með því að
hann tók sér stöðu við eitt hornið,
vopnaður 5-6 kókflöskum sem hann grýtti
svo eins og handsprengjum á eftir
rottunum þegar þær birtust. Ekki fer
sögum af hversu mörgum hann kálaði á
þennan hátt.
Leyndarmálið
— Upphaflega er drykkurinn blandaður
af lyfsala í Atlanta í Georgíu-fylki árið
1886 og seldur í lausu máli út úr lyfjabúð
hans. Þetta var á þeim tima þegar mjög var
í tísku að búa til alls kyns lífselexíra sem
áttu að vera allra meina bót, lækna höfuð-
verk, koma ástamálum í gott horf o.s.frv.
En þetta ágæta meðal var svo gott á
bragðið að fólk fór að drekka það eingöngu
vegna bragðsins og þá var farið að selja það
sem gosdrykk. Þetta gekk í nokkur ár
þangað til nokkrir menn sjá að hér sé
eitthvað sem gera megi meira úr og það
endar með því að þeir kaupa uppskriftina
af lyfsalanum, nákvæmlega eins og hún
kom fyrir, og kókið sem fólk er að drekka í
45. tbl. Vikan 17