Vikan - 05.06.1986, Side 12

Fyrir skömmu var fjallað hér
í blaðinu nokkuð um
hnefaleika hér á landi og
endalok þeirra. Er ekki úr vegi að
fara nokkrum orðum um upphaf
þessarar íþróttar á íslandi.
Hnefaleikar hafa verið stundaðir í einhverri
mynd í heiminum í árþúsundir. Fundist hafa
úthöggnar myndir af hnefaleikamönnum á Krit
og eru þær taldar 3500-4000 ára gamlar. Heim-
ildir um hnefaleika í þeirri mynd sem nútíma-
menn þekkja þá eru frá 1681 í Englandi og
þaðan barst íþróttin til Bandaríkjanna og um
heim allan.
Saga hnefaleika á íslandi varð ekki löng því
eins og kunnugt er voru hnefaleikar bannaðir
hérlendis árið 1956. En fyrsti vísir að íþróttinni
á íslandi var sá að Vilhelm Jackobson hraðrit-
ari kynntist hnefaleikum í Danmörku á fyrri
stríðsárunum. Hann kom heim til íslands 1916
og tók þegar að veita ungum mönnum tilsögn
í íþróttinni í leikfimisal Landakotsskóla. Sú
kennsla stóð þó aðeins í einn vetur en árið eft-
ir héldu nokkrir af nemendum Vilhelms áfram
æfingum undir forystu Eiríks Bech. Eiríkur fór
til Danmerkur 1918 og æfði hnefaleika með
íþróttafélögum í Kaupmannahöfn. Arið eftir
kom hann aftur heim og kenndi skátum og
KR-ingum um skeið. Um 1923-24 lögðust æfing-
ar af og áhuginn datt niður um hríð.
Árið 1926 lifnar aftur yfir hnefaleikunum.
Þá kom til landsins Færeyingurinn Peter Wige-
lund skipasmíðameistari. Wigelund er fæddur
árið 1899. Hann lærði skipasmíðar í Danmörku
og æfði þar og keppti í hnefaleikum. Árið 1920
vann hann Norðurlandamót í léttþungavigt og
hefði tekið þátt í ólympíuleikunum í Antwerpen
það ár ef hann hefði ekki veikst.
Peter Wigelund var kennari hjá Armanni,
en Ármenningar voru mjög atkvæðamiklir í
hnefaleikum alla tíð. Fyrsta hnefaleikasýning,
sem haldin var hér á landi, var á vegum Ár-
manns í Iðnó árið 1926. Þar sýndu Peter
Wigelund, Sveinn G. Sveinsson, Ólafur Pálsson
og Lárus Jónsson. Tæpu hálfu ári síðar héldu
KR-ingar sína fyrstu hnefaleikasýningu í Iðnó.
Síðan voru haldnar fleiri sýningar á vegum
Ármanns og fyrsta hnefaleikamótið var haldið
á vegum þess félags 1928. Keppt var í fimm
þyngdarflokkum sem kallaðir voru dvergþyngd,
hvatþyngd, veltiþyngd, meðalþyngd og garps-
þyngd. Ahugi almennings á þessum sýningum
og mótum var mjög mikill og alltaf húsfyllir.
Iþróttin var þó nokkuð gagnrýnd þar sem ein-
hverjum þóttu hnefaleikarnir líkari slagsmál-
um en íþrótt. Hnefaleikamenn og áhugamenn
um íþróttina hérlendis hafa ávallt svarað þess-
ari gagnrýni með því að benda á að íþróttin sé
stunduð eftir stífum reglum og jafnvígir vel
þjálfaðir keppendur geti ekki skaðast af hnefa-
leikum neitt frekar en í öðrum íþróttum þar sem
óhöpp geta orðið. Gamlir hnefaleikakappar
benda og á að þau átök, sem sjást í Rocky-
myndunum í nafni hnefaleika, eigi lítið skylt
við þá íþrótt eins og hún sé iðkuð af þeim sem
kunna og stunda hana af alvöru.
Peter Wigelund telst ótvírætt helsti upp-
hafsmaður hnefaleika á Islandi. Hann kenndi
þeim Ármenningum íþróttina sem síðar tóku
við kennslu og þjálfun og var hvatamaður þess
að fyrsta mótið var haldið. Árið 1930 fluttist
Peter Wigelund til Keflavíkur og vann þar við
bátasmíði. Var þá enginn til að taka við kennsl-
unni af honum hjá Ármanni og hnefaleikar
lögðust af um tíma. Keppni og sýningar höfðu
þó vakið það mikinn áhuga á íþróttinni að þó
æfingar legðust niður um hríð kom að því að
ÍSÍ tók hnefaleika á stefnuskrá sína. Það var
1933. Kjartan Þorvarðarson, sem síðar varð
forstjóri Sundhallarinnar, þýddi hnefaleika-
reglur alþjóðasambandsins 1934. Upp úr því
hófust æfingar aftur hjá Ánnanni. Þar kenndi
norskur kennari, Rögnvald Kjellevold, klæð-
skeri hjá Álafossi. Um þetta leyti var áhuginn
á hnefaleikum orðinn mjög mikill. Keppt var
og æft í öllum þyngdarflokkum og áhorfendur
létu sig ekki vanta á sýningar eða þegar keppni
var. Fyrsta íslandsmeistaramótið var haldið
1936 á upphækkuðum palli á Melavellinum.
Keppendur voru 12, frá Ármanni, KR og einn
frá Fram.
Eftir þetta fyrsta mót má segja að aðeins
hafi dofnað yfir hnefaleikunum um skeið en
telja má að þriðja gróskutímabilidð hafi hafist
um 1939 og staðið þar til íþróttin var bönnuð
með lögum frá Alþingi 1956. Margir góðir
hnefaleikamenn komu við sögu og of langt mál
að telja þá alla upp. Oft var fjörugt í íþróttahús-
inu Hálogalandi og jafnan fjölmennt. Helsti
kennari Ármenninga var Guðmundur Arason.
Þorsteinn Gíslason kenndi hjá KR og síðan hjá
ÍR og var auk þess með eigin hnefaleikaskóla.
Peter Wigelund var ósjaldan dómari og hring-
dómari en árið 1945 voru 15 hnefaleikadómarar
löggiltir þannig að sjá má að mikið hefur verið
um að vera í íþróttinni. Stundum var keppt við
liðsmenn úr breska og siðar bandaríska setulið-
inu og öðru hverju komu hingað kunnir
erlendir hnefaleikakappar og kepptu við íslend-
inga.
Þegar hnefaleikar voru bannaðir 1956 kom
það illa við marga góða íþróttamenn. En þeir
voru ekki spurðir álits og eftir það urðu Islend-
ingar að láta sér nægja að fylgjast með íþrótt-
inni utan úr heimi.
12 VIKAN 23. TBL