Vikan - 27.07.1989, Blaðsíða 24

ÞJÓÐHÁTÍÐ
1988: Hér sést hvemig Eyjamenn skipu-
leggja göturnar í Herjólfsdal. Seppi á
eftirlitsgöngu.
1985: Búferlaflutningur í Dalinn. Allir
leggja hönd á plóginn.
1974: Það er mikilvægt að vanda upp-
röðunina í tjaldið til að sem flestir kom-
ist þar fyrir.
1988: Sumir kjósa viðameiri búslóð en
aðrir. Flygillinn borinn inn í stærsta
þjóðhátiðartjald sem enn hefúr verið
saumað. Tjaldið samsvarar tveimur
venjulegum að stærð.
ráð að halda sína eigin hátíð og fóru um
400 manns í Herjólfcdal að lokinni messu.
Þar fóru fram ræðuhöld, söngur og dans.
Hápunkturinn var þó sameiginlegt borð-
hald við borð sem hlaðið var úr torfl og
grjóti.
Lítið segir frá þjóðhátíð fyrr en 1901 og
hefur hún verið árviss viðburður síðan ef
ífá er talið gosárið 1973 en jafnvel þá hitt-
ust björgunarmenn stutta stund í Dalnum.
Hátíðin fór fram á Breiðabakka árin 1974—
76 því Herjólfsdalur var enn í sárum eftir
eldgosið.
Á árunum 1901-21 sáu helstu frammá-
menn í Eyjum um allar ffamkvæmdir varð-
andi hátíðarhöldin. Svæðið var skreytt
með lyngi og blómum og hjálpuðust allir
að við tínsluna. Gleðin varði í sólarhring.
Hún hófct með kappróðri í Friðarhöfh, síð-
an var gengið í Dalinn en þar var ýmislegt
til skemmtunar. Tjöldin voru örfá, allt svo-
neffid hrauktjöld eða skýli úr bátaseglum.
Aðeins það allra nauðsynlegasta var tekið
með, eins og kaffihitunartæki, meðlæti og
teppi. Þetta var sett í kofifort og flutt á reið-
ingshestum eða borið á bakinu í Dalinn.
Um 1910 hafði tjöldum fjölgað verulega
og fljótlega komu hústjöldin til sögunnar.
Þjóðhátíðin varð óðum stærri í sniðum og
1922 tóku íþróttafélögin að sjá um hana
enda góð fjáröflunarleið fýrir þau. Það
hefúr margt breyst með tíð og tíma. Vegna
sívaxandi fjölda hústjalda var farið að
skipuleggja götur 1930. Þær bera hin
ýmsu nöfh, til dæmis Þórsgata, Týsgata,
Veltusund og Grænahlíð. Fluttu menn nú
með sér stærri hluti úr búslóðinni í
tjöldin; borð, stóla og jafnvel gamla ís-
skápa við gífurlegan fögnuð og kátínu
margra.
Akstur svokallaðra bekkjabíla hófct tíu
árum síðar. Þetta voru vörubílar með
bekkjum á pallinum. í fýrstu var ekkert
skýli en brátt fóru bílstjórar að setja yfir-
byggingu á pallinn sem heldur bæði vatni
og vindum. Bekkjabílarnir sjá um fólks-
flutninga í og úr Dalnum. Oft er mikil
stemmning þar, söngur og gítarsláttur sem
er stór þáttur mannlífsins í Herjólfsdal.
Á síðustu árum hafa umræður um þjóð-
hátíðina off snúist um hina „gömlu góðu"
þjóðhátíð og stemmninguna í Herjólfsdal
hér áður fyrr. Mörgum finnst hún eiga
undir högg að sækja og verulegt átak þurfi
til að gamlar hefðir falli ekki í gleymskunn-
ar dá.
Bjarný Erlendsdóttir og Gísli Grímsson
eru bæði fædd og uppalin í Eyjum og
muna tímana tvenna varðandi þjóðhátíð-
arhald. Þau segja margt hafa breyst og það
síður en svo til batnaðar en þau tala eflaust
fyrir munn enn fleiri í Eyjum.
Bjarný eða Baddý eins og hún er kölluð
hlakkaði alltaf til þjóðhátíðarinnar sem
barn og langt fram eftir aldri. Enn í dag
finnur hún sérstaka tilfinningu er nær
dregur þjóðhátíð.
Er börn þeirra Gísla voru yngri hófct
undirbúningurinn með því að sauma ný
föt á þau. Þá voru allir í sínu fínasta pússi
en því miður verður það æ sjaldgæfari
sjón. Þau hjónin tjalda alltaf og næst þarf
að huga að tjaldinu og mála súlurnar sem
faðir Baddýjar smíðaði úr timbri fyrir
mörgum árum og standa enn fyrir sínu.
Reyndar eru flestir komnir með járnsúlur.
Það má enginn svelta yfir hátíðina svo viku
fýrr bakar Baddý flatkökur og sýður sviða-
sultu, hangikjöt og lunda sem er hefð-
bundinn þjóðhátíöarmatur. Oft er mjög
gestkvæmt hjá þeim þessa helgi og segjast
þau kunna vel við það því mikill glaumur
og gleði fylgi fólkinu.
Hápunktur þjóðhátíðarinnar er brennan
á Fjósakletti og flugeldasýningin. f fyrstu
sáu félagar úr Þór og Tý um hana en Hjálp-
arsveit skáta hefúr séð um hana eftir að
hörmulegt slys varð um 1968. „Svo er ó-
missandi að fá sér kaffi í tjaldinu á daginn
í góðu veðri, enda er veðrið fyrir öllu,“
segja þau. Hér áður fyrr var það enn mikil-
vægara því þá áttu menn ekki eins góðan
hlífðarfatnað og nú. Þá var spáð í him-
ininn — hvort „gat“ væri í honum og engin
hátíð fór fram nema spáin reyndist góð.
Þau hjónin eru sammála um að þjóðhá-
tíðin sé óðum að missa sína sérstöku
stemmningu og segja ástæðuna vera þá
miklu samkeppni sem ríkir á milli útihá-
tíða landsins um verslunarmannahelgina.
„Þetta er aðalfjáröflunarleið íþróttafélag-
anna hér og því er gróðahugurinn oft svo
mikill að allt annað vill gleymast. Of mikið
er höfðað til unga fólksins og fólks á fasta-
landinu sem er auðvitað meira en velkom-
ið, en tilgangur og ástæða hátíðarhaldanna
má ekki gleymast. Það ætti að leggja meira
upp úr íþróttum eins og áður fyrr. í þá
daga fór allur dagurinn í íþróttir. Þess í
stað eru nú fengnir rándýrir skemmtikraft-
ar sem oft hafa reynst miður vel. Auk þess
færist almenn víndrykkja sífellt í vöxt og
setur hvimleiðan svip á hátíðina. Hér áður
fyrr sá maður aldrei ungar stelpur með
„pela“, það þótti ekki flott,“ segir Gísli.
Baddý og Gísli eiga margar góðar
minningar frá sínum yngri árum í Dalnum.
Almennt ball var alltaf í Höllinni á fimmtu-
dagskvöldinu og þar mættu ALLIR sem
vettlingi gátu valdið. Baddý lét sig meira
að segja ekki vanta er hún var með 39
24 VIKAN 15. TBL 1989