Vikan - 27.07.1989, Blaðsíða 49

HEIL5A
5ITTHVAÐ
Að nota sólgleraugu. Sumir læknar
ráðleggja sjúklingum sínum að vera með
sólgleraugu, svo stór að þau hylji allt augn-
svæðið, í sjö til tíu daga. En þegar bólgan
er sem mest ættir þú að forðast að vera
með gleraugu lengi í einu vegna þess að
þrýstingurinn undir þeim getur valdið
bólgu ofanvert á kinnbeininu.
Farði. Ef þú vilt jafha þig það vel að þú
getir verið sólgleraugnalaus og notað
aðeins farða í vinnunni geturðu reiknað
með að þurfa að bíða í tíu til tuttugu daga
eftir aðgerðina til þess að það sé mögu-
legt. Eftir þann tíma verður erfitt að sjá að
þú hafír gengist undir þessa aðgerð, sé
farði notaður.
Að koma út á meðal fólks. Flestir sem
gengist hafa undir þessa aðgerð líta mjög
vel út eftir tíu daga. Sumum fínnst þó að
þeir þurfí meiri tíma til að jafha sig vegna
þess að það tekur lengri tíma fyrir skurð-
inn að gróa. Þetta er hvorki lækninum eða
sjúkfingnum að kenna heldur er einstakl-
ingsbundið hvað þetta tekur langan tíma
og er alveg óútreiknanlegt.
ísbakstrar. Eftir að þú yfirgefur spítal-
ann er gott að setja ísbakstur á augun í
nokkrar mínútur í senn, nokkrum sinnum
yfir daginn, til að minnka bólguna og þau
óþægindi sem þú kannt að hafa.
24 tímum eftir aðgerðina eru þessir
bakstrar orðnir gagnlausir.
Fyrstu tíu dagarnir
eftir aðgerðina
Á öðrum eða þriðja degi geta flestir
horft á sjónvarp eða jafnvel lesið eitthvað
svolítið.
í tíu daga eftir aðgerðina er gott að fólk
sofi á bakinu og höfúðið hvíli á einum eða
tveimur koddum til upphækkunar. Þetta
er ráðlagt vegna þess að með því að hafa
höfuðið hærra lækkar blóðþrýstingurinn á
augnsvæðinu og minnkar hættu á bólgum.
Þó er leyfilegt að snúa sér í rúminu.
í þrjár vikur er fólki ráðlagt að forðast
mikla líkamlega áreynslu eins og til dæmis
erfiða leikfimi, skokk, sund, dans og lík-
amsrækt. Kynlíf, sem er jafhvel meiri
áreynsla en fólk heldur, er ekki ráðfegt
fyrstu vikuna eftir aðgerð.
Saumar teknir. Saumarnir eru teknir
eftir þrjá til fimm daga. Sumir skurðlæknar
vilja setja heftiplástur yfir sárið til ffekari
stuðnings en hann er tekinn nokkrum
dögum síðar.
Þunglyndi eftir aðgerðina. Sumir
finna fyrir svolitlu þunglyndi meðan þeir
eru að jafna sig. Sem betur fer er það að-
eins tímabundið og mun hverfa jafnskjótt
og það kom. Hafið ekki áhyggjur af þessu
því það er mjög skiljanlegt þar sem þið far-
ið inn á skurðstofuna heilbrigt fólk, sem
vill líta betur út, en komið út og lítið í
spegil og sjáið ekkert nema ör, mar og
bólgu í stað mikillar breytingar til batnað-
ar.
Herðið upp hugann því þið munuð
brátt sjá undraverðan árangur af augn-
pokafjarlægingunni.
Örin. Fyrstu þrjár til fimm vikurnar eru
örin rauð og svolítið hörð. Þetta er eðli-
legur hlutur. Þessi einkenni munu þó
hverfa mjög fljótlega.
Það tekur örin nokkra mánuði að dofha
og stundum eru þau rauð í sex mánuði til
eins árs. Venjulega eru ör á augnlokum
mjög viðráðanleg og verða að fínum hvít-
um línum. Það er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir að ör eru óhjákvæmileg og var-
anleg, hversu nákvæmlega sem skurðurinn
er saumaður saman. í daglegu lífi valda
þau engum óþægindum. Þó er staðreynd
að húð yfir augnlokum grær með minnstri
örmyndun af öllum húðsvæðum líkamans
og skurðlæknirinn mun hafa skurðinn þar
sem felling er fyrir og hún felur örið mjög
vel.
Mögulegar hliðarverkanir. Margir
geta ekki lokað augunum alveg meðan
þeir sofa, í nokkrar vikur eftir aðgerðina.
Það er mjög eðlilegt og ekkert að óttast.
Hjá örfáum eða um 2—5% varir þetta í
nokkra mánuði. f undantekningartilfellum
verður þetta varanlegt ástand.
Hliðarverkanir, sem ógna sjóninni, eru
afar sjaldgæfar. Ef sjónin hefúr eitthvað
truflast gerist það innan 24 tíma eftir að-
gerðina.
Þó að þessi aðgerð breyti ekki lögun
augans þá breytir hún tímabundið því
hvernig augnlokið leggst yfir það. Fyrst á
eftir vilja örin þykkna og toga augnlokið til
baka eins og gúmmíband. Þegar lengra líð-
ur mun örið mýkjast og þessir teygjueigin-
leikar minnka.
Fyrir kemur að örin teygja á augnlokun-
um þannig að augun verða starandi og
óeðlilega opin. Um leið og örin mýkjast og
minnka fá augun sitt eðlilega útlit. Þessi
aukaverkun er ekki algeng. Hún hverfúr
vanalega á þremur til fjórum mánuðum.
Dálítið lituð gleraugu eru mjög góð til að
fela þetta.
Alvarlegra er þegar örið togar neðra
augnlokið niður þannig að sést í hvítuna.
Það getur gerst vegna mikillar bólgu og
bjúgs sem yfirleitt hverfur innan nokkurra
daga þó hann geti varað í nokkrar vikur. Ef
á hinn bóginn skurðlæknirinn hefur fjar-
lægt of mikið af húð og/eða vöðva getur
lafandi augnlok orðið varanlegt ástand.
Þetta er stundum hægt að lækna en er
mjög erfitt og í flestum tilfellum er ekki
um fullkomna lækningu að ræða. Húð-
flutningur og aðrar endurskapandi aðgerð-
ir gætu verið nauðsynlegar.
Besta leiðin til að koma í veg fyrir að
svona nokkuð komi fyrir er að velja skurð-
lækni sem hefúr mikla reynslu í að gera
þessar aðgerðir. Þær krefjast viðeigandi
æfingar, mikillar þekkingar og reynslu.
Framtíð fólks sem hefur
gengist undir slíka aðgerð
Jafnt ungir sem gamlir, er gengist hafa
undir þessa aðgerð, segja að þeim finnist
þeir vera frískari en áður vegna þess að
þeir líti út fyrir að vera það og lýsa tilfinn-
ingum sínum þannig að þeim finnist þeir
hafa yngst við aðgerðina, fengið meiri
þrótt og endurnýjast.
Gæsahúð
Hárreisivöðvinn, sem er með
minnstu vöðvum líkamans dregst
saman í kuldum eða við hræðslu og
reisir upp hárið þannig að það stend-
ur lóðrétt út í loftið. Jafnframt dregur
hann húðina umhverfls hárið niður
og myndar þannig upphækkun um-
hverfis hárið. Þetta fyrlrbæri köllum
við gæsahúð.
Styttist fólk
með aldrinum?
Já. Það er að nokkru leyti vegna
þess að beinin verða kalksnauðari,
stökkari og telst það til eðlilegrar elli-
breytingar. Talið er að sérhver maður
missi um 15% af þyngd beinanna á
elliárunum. Úrkölkim hefst á breyt-
ingaskeiðinu hjá konum, en nokkru
síðar hjá körlum. Þetta getur valdið
því að eitt eða fleiri af beinunum er
mynda hryggsúluna — hryggjarliðim-
ir — pressist saman. Getur þetta valdið
því að hryggsúlan styttist og geta ýms-
ir kvillar verið því samfara.
Brjóskið milli hverra tveggja liðbola
er þétt og fjaðrandi hjá ungu fólki.
Með aldrinum þynnast þessar plötur
og harðna, með þeim afleiðingum að
hryggurinn styttist nokkuð.
Oft eru afleiðingamar óhjákvæmi-
legar vegna þess að á æskuárum geng-
ur fólk með höfuðið niðri í bringu og
axlimar hangandi niður. Getur það
því ekki vænst þess að verða beint í
baki þegar það er komið um áttrætt.
Þess má geta að fólk styttist eðlilega
yfir daginn, frá því það fer á fætur og
þangað til það fer í rúmið. Þetta er
vegna þess að vökvi þrýstist úr brjósk-
inu vegna þyngdarinnar sem hvílir á
því í uppréttri stöðu, en dregur hann
aftur í sig þegar lagst er út af.
Hvernig er hægt að
lækka blóðþrýsting?
Fyrst og fremst með því að forðast
það sem veldur honum. Léttast, sé
maður of þungur, þvt við hvert auka-
kíló eykst blóðþrýstingurinn. Hætta
að reykja og hreyfa sig reglulega, til
þess að þjálfa hjarta og æðar.
Ef blóðþrýstingurinn er þegar orð-
inn of hár má lækka hann með
lyfjum, sem vinna á tvennan mismun-
andi hátt.
Þau má nota einsömul eða saman.
Önnur lyfjategundin dregur úr blóð-
magninu sem hjartað þarf að dæla út
um líkamann, með því að auka vökv-
ann í þvaginu. Hin tegundin nefnist
„betahemlari", og hamlar gegn því að
taugaboð berist til vöðvanna í æða-
veggjunum. Þannig kemur lyfið í veg
fyrir að æðarnar dragist saman og
hækki blóðþrýstinginn.
15. TBL 1989 VIKAN 47