Vikan - 18.12.1941, Qupperneq 45

VIKAN, nr. 51—52, 1941
43
Ástamál Bjarna Thorarensens.
Framhald af bls. 12.
Elínar á heimilinu í Gufunesi er ekki
kunnugt, nema ef vera skyldi, að ummæli
Bjama í áðurnefndu bréfi frá 15. ágúst
1820 skyldu eiga við hana. Hann hafði þá
sótt um RangárvallasýslU, vegna þess að
móðir hans vildi fá hann þangað til sín,
en bjóst þó eins við að fá Árnessýslu, sem
og varð. Kveðst hann þó vera „elskusátt-
ur, þó ég fái hvoruga, þar ég þó hefi sótt
um Rvs. og því ei svikið móður mína, en
treysti mér nú, þar ég hefi fengið betri
ráðskonu, vel til að lifa hér.“ Það er auð-
vitað alveg óvíst, að þessi ummæli Bjarna
eigi við Elínu og hún hafi verið ráðskona
í Gufunesi, en ólíklegt er það ekki. En hitt
er víst, að mælt er, að hún hafi verið þjón-
usta húsbónda síns. Lagði hún sig alla
fram til þess að leysa þann starfa sem
bezt af hendi, enda duldust Bjarna eigi
heldur kvenlegir kostir hennar og eigi sízt
fyrir þá sök, hvemig högum hans var þá
háttað, eins og fyrr er á vikið.
3. Bjami býr með Elínu.
Sú varð nú raunin á um sumarið, að þau
Bjami og Elín gerðustallværhvortaðöðru,
sem stundum kann verða. Urðu mest brögð
að því um þær mundir sem Bjarni fekk
uppsagnarbréfið frá heitkonu sinni, en
áður en hann reið til kvonbænanna vestur í
Stykkishólm. Báðum var þeim það auðvit-
að ljóst, að um sambúð þeirra vara ein-
ungis tjaldað til fárra nátta, ef svo má
að orði kveða. Að hugsunarhætti þeirra
tíma gat það naumast komið til mála, að
maður með slíka stöðu og mannvirðingar
í þjóðfélaginu, sem Bjarni hafði, léti sér
til hugar koma að ganga að eiga fátæka
og umkomulausa almúgastúlku, hversu
vel sem henni hefði að öðm leyti verið
farið. Þetta vissi Elín að sjálfsögðu engu
síður en hann. Henni hefir því vafalaust
verið Ijóst frá byrjun, að hún myndi
skamma stund fá hans að njóta. Það má
og fullvíst telja, að öllu nánara samlífi hafi
verið slitið þeirra á milli, eftir að Bjarni
fekk Hildar seint um sumarið.
En er líða tók fram á haustið, fann
Elín, að hún var kona eigi einsömul. Kom
hún þá að máli við Bjarna og tjáði honum
af högum sínum og bað hann að sjá ráð
fyrir sér, það er þeim báðum stæði minnst
vandræði af. Þótti Bjama tíðindi þessi
ekki góð. Hann sá þegar, hvílíkur álits-
hnekkir það myndi verða sér, ef hann
yrði ber að barneign með almúgastúlku,
-sem auk þess var í þjónustu hans. Óvildar-
menn hans myndi og án efa nota það eftir
föngum gegn honum til þess að hefta frek-
ara frama hans. Þar við bættist svo það,
að hann var nýlega kvæntur, og þóttist
hann vita, að kona hans myndi taka þetta
allnærri sér. Honum hugkvæmdist því eigi
annað ráð vænna en gifta Elínu einhverj-
um sæmilegum manni, er hann gæti fengið
henni til handa. Með því var sóma þeirra
keS&ja borgið á viðunanda hátt, enda
vissi hann, að þetta ráð hafði oft vel gefizt,
er líkt stóð á. En þá var að velja réttan
mann til þessa hlutverks, og það þurfti að
gerast sem fyrst.
4. Frá Guðmundi Þorgeirssyni.
Um þessar mundir var vinnumaður sá
hjá Bjarna, er Guðmundur Þorgeirsson
hét, kominn nokkuð yfir fertugt. Hann var
ættaður úr Skagafirði, sonur Þorgeirs
Önundarsonar í Kýrholti í Viðvíkursveit,
Guðmundssonar í Efra-Ási í Hjaltadal,
Oddssonar á Kjarvalsstöðum í Hjaltadal,
Önundarsonar. Meðan Guðmundur dvald-
ist norður í átthögum sínum, hafði hann
eignazt son þann, er Jón hét. Sá var fædd-
ur á Stóru-Ökrum í Blönduhlíð árið 1800,
var dæmdur fyrir stuld 19 ára gamall, og
er sagt, að hann hafi síðar farið út í
Vestmannaeyjar, en eigi veit ég sönnur á
því. Litlu eftir aldamótin fór Guðmundur
suður á land og dvaldist þar í ýmsum stöð-
um á Innnesjum og suður með sjó. I
Reykjavík eignaðist hann .son með ekkju
þeirri, er Guðrún Sigurðardóttir hét og
bjó í Götuhúsum. Hann hét Sigurður, var
fæddur 1806 og bjó síðar lengi í Sauða-
gerði við Reykjavík. Hann var faðir Þor-
kels á Nýlendugötu 22, föður Helga klæð-
skera og þeirra systkina. Guðmundur var
vel að sér um margt. Hann var verklundar-
maður og kunni vel til starfa bæði á sjó og
landi. Kvenhollur þótti hann nokkuð, en
þó enginn flysjungur, forsjármaður að
ýmsu leyti, fornmannlegur nokkuð í hátt-
um. Ekki er kunnugt um, hversu lengi
Guðmundur hafði verið í Gufunesi, en víst
er um það, að Bjarna var vel til hans
vegna trúmennsku hans og dugnaðar.
5. Bjarni giftir Elínu.
Bjarni kom nú að máli við þennan vinnu-
mann sinn um konumálin og lét hann
skilja, hvað við lægi. Guðmundur kvað sér
að sönnu hafa getizt vel að Elínu jafnan,
en svo segði sér hugur um, að torgætar
myndi sér verða ástir hennar. Þó kvaðst
hann mundu á þetta hætta með forsjá
Bjarna, ef Elín vildi því samþykkjast. Lét
og Bjarni hann skilja, að engan kostnað
skyldi hann hafa af barni Elínar. Þegar
Bjarni hreifði þessari ráðagerð við Elínu,
varð hún fremur fá við, en kvaðst þó
mundu hlíta hans ráðum um þetta. En
engu vildi hún heita um samfarir sínar við
Guðmund, kvaðst aldrei hafa ætlað þar
mannsefni sitt, sem hann var. En hvort
sem þetta mál var knjáð lengur eða skem-
ur, trúlofuðust þau Guðmundur og Elín
litlu síðar, og þann 5. nóvember 1820 voru
þau gefin saman í Gufunesskirkju. Var
Bjami assessor, húsbóndi þeirra, annar
svaramanna. Guðmundur var þá 43 ára, en
Elín 23 ára gömul.
6. Elín fer austur að Bakkahjáleigu.
Fædd Sigríður í Skarfanesi.
Eigi var lokið afskiptum Bjama af
þessu máli, þótt þau Guðmundur og Elín
væm nú gengin í hjónaband. Auðsætt
virðist, að hann eða Elín eða öllu heldur
bæði þau hafa ógjarnan viljað, að bam
hennar fæddist á heimili hans í Gufunesi,
og er það meira en skiljanlegt. Skömmu
eftir giftinguna fór Elín því frá Gufunesi
og austur að Bakkahjáleigu í Landeyjum,
en Guðmundur, maður hennar, var eftir
fyrir sunnan. Um þessar múndir bjuggu í
Bakkahjáleigu merkishjónin Þorsteinn
Magnússon og Katrín Tómasdóttir frá Ey-
vindarholti. Þau fluttust síðar á föður-
leifð Þorsteins að Núpakoti undir Eyja-
fjöllum og bjuggu þar lengi við góð efni
og mikið barnalán. Eins og kunnugt er,
var Bjarni Thorarensen upp alinn að Hlíð-
arenda í Fljótshlíð og hlýtur því að hafa
verið kunnugur Bakkahjáleiguhjónunum
frá uppvaxtarárum sínum þar eystra, en
þau hjón vom á líkum aldri og hann.
Þegar þess er hins vegar gætt, að þau
Guðmundur og Elín voru bæði ættuð norð-
an úr landi og áttu áreiðanlega engin
kynni austur um Landeyjar og Fljótshlíð
og höfðu meira að segja sennilega aldrei
svo mikið sem komið þangað, þá virðist
það engum vafa undirorpið, að Elín hafi
farið austur að Bakkahjáleigu til þess að
ala barn sitt að ráði og útvegun einhvers
annars. En þar getur engum öðrum verið
til að dreifa en Bjarna. Er líklegt, að hún
hafi verið ráðin þangað sem vetrarstúlka
að yfirskini, en undirmál hafi verið um
hitt. Þar var Elín síðan, það sem eftir var
vetrarins. En snemma um vorið, þann 19.
apríl 1821, ól hún barn sitt. Það var mær,
og var hún skírð Sigríður og auðvitað
kölluð Guðmundsdóttir. Litlu eftir að Elín
var heil orðin, fór hún aftur suður að
Gufunesi til manns síns. En Sigríður litla
varð eftir í Bakkahjáleigu fyrst um sinn.
Skildust þannig skjótt leiðir með henni og
móður hennar, enda hafði hún aldrei neitt
af foreldrum að segja upp frá því. Skal
nú hér frá hverfa um hríð og segja nokk-
uð frá því, hvað á dagana dreif fyrir þeim
Guðmundi og Elínu eftir þetta.“
Að lokum skal hér birt eitt gullfallegt
kvæði eftir Bjarna Thorarensen:
Kysstu mig aftur.
Undrast þú ekki, mín Svava,
þó ei nema’ á stangli
orð fái’ eg- eitt í senn flutt af
andþrengslum megnum —
og að þig aftur ég nálgist,
þó áðan við kysstumst;
ýttu mér ekki samt frá þér,
ég á nokkuð hjá þér.
•
Manstu ei, að munir okkrir
þá mættust I dyrum?
Sála mín þá, mín Svava,
þér settist á varir,
þóttist hún rik, þar á rósa
þeim rauða beð lá hún;
enn þar hún dottar í dái
og dreymir þig, Svava,
Veizt þú nú, líf mitt, hin ljúfa,
þér liggur á vörum;
leyfðu’, að það sofanda Sjúgi’ eg
úr sólfagra beðnum;
láttu ei bana mig biða,
ég bið þig, mín Svava;
gefðu mér önd mina aftur
og aftur mig kysstu.