Vikan - 06.02.1992, Blaðsíða 19

ákveðin eftirsjá í þeim,“ bætir Valdimar við og
rifjar upp sögu frá stríðsárunum, kennda við
harmóníkuleikara á Laugaveginum. Við látum
hana flakka þó hún hafi reyndar ekki gerst í
Kópavogi og fyrir tíð Valdimars.
HARMÓNÍKUSAGAN
„Þannig var að þeir voru þarna tveir lögreglu-
menn, annar á Laugaveginum og hinn á Hverf-
isgötu aðfararnótt laugardags, þegar sá fyrr-
nefndi sá mann með harmóníku á leið niður
Laugaveginn. Þá kom sveit breskra hermanna,
tólf frekar en fjórtán aö tölu, og ætluðu dátarnir
að taka af honum nikkuna en hann varðist og
lögreglumaðurinn, sem til sá, fór honum til
hjálpar. Sá á Hverfisgötunni heyrði háreystina
þegar menn fóru að tuskast og fór einnig til að-
stoðar. Þannig fór að lokum að lögreglu-
mennirnir tveir hlóðu öllum Bretunum á
staðnum, stoppuðu vörubíl, sem átti leið um
Laugaveginn, skelltu þeim á pallinn og fóru
með þá alla niður á lögreglustöð. Herinn tók
síðan við þeim og það mun ekki hafa verið hátt
á þeim risið þegar þeir voru sóttir." Þetta er ein
af uppáhaldssögum Valdimars enda þykir hon-
um frásögnin góð dæmisaga um hreysti lög-
reglumanna þessa tíma og þær erfiðu aðstæð-
ur sem upp gátu komið þegar menn voru einir
á gangi um bæinn og þurftu jafnvel að fást ber-
um höndum við vopnaða menn.
Handtökur hafa ávallt verið viðkvæmt mál
og oft líta aðfarir við þær illa út fyrir vitnum að
þeim, auk þess sem hlutaðeigandi aðilar geta
hlotið meiðsl af þegar höndum skal komið yfir
brjálaða menn. Lögreglan hefur fengið á sig
kærur í auknum mæli og stundum er eins og
um tískufyrirbæri sé að ræða í þessum efnum
sem ýmsum öðrum. Valdimar segir menn, sem
eru viti sínu fjær, oft erfiða viðfangs og þá dugi
engin vettlingatök á þá.
„Þegar valdi er beitt á menn, sem berjast
um, hlýtur eitthvað undan að láta. Síðan vakna
þeir í klefanum, lemstraðir og marðir, og þá er
allt helvítis löggunni að kenna. Þetta var ekki
svona. Ég man ekki eftir slíkum kærum fyrr en
nú á allra síðustu árum og ég held að menn
hafi frekar skilið þetta þá. Nú er ekki farið með
meira offorsi að mönnum en í fyrri tíð nema
síður sé, auk þess sem lögreglumenn eru nú
yfirleitt fleiri saman en þá tíðkaðist og hafa
miklu meiri möguleika á að yfirbuga menn á
snyrtilegri og eðlilegri hátt en þegar maður var
á mann.“
SAMA TAUGAKERFIÐ
„Það getur verið erfitt fyrir lögreglumenn að
fara í útkall þar sem gerð er sú krafa að þeir
yfirbugi mann sem er sjálfum sér og öðrum
hættulegur ef illa tekst til í handtökunni. Þá er
viðkomandi lögreglumaður dæmdur fyrir lík-
amsárás eins og hann hafi veist að manninum
og skaðað hann að tilefnislausu. Þetta eiga
menn mjög erfitt með að sætta sig við þegar
þeir eru að reyna að vinna verk sitt vel.“ Valdi-
mar bætir þó við að vissulega geti komist inn
menn sem gæddir eru annarlegum hvötum og
slíkir menn eigi á engan hátt heima í lögreglu
en það sé undantekning, hitt sé regla, lögregla.
Lögreglumenn séu breyskir og mannlegir eins
og aðrir, auk þess sem þeir vinni stöðugt undir
miklu álagi og geti þreyst mjög í erfiðu starfi.
Við erum komin að tilfinningaþættinum.
„Það er nú sama taugakerfi í lögreglumönn-
um sem öðrum mannslíkömum, held ég.
Vissulega safnast upp þreyta í mönnum með
árunum og þar kemur margt til. Bara það eitt
að vinna á vöktum ruglar menn í ríminu og það
fer ekki vel með þá, hvorki líkamlega né and-
lega, að vinna mikla yfirvinnu, bæði vegna
starfsins og til að lifa af þvi eins og lögreglu-
menn hafa þurft að gera. Talað hefur verið um
að sumir séu með stáltaugar en ég held að
það sé bara spurning um það hve menn eru
dulir. Það er engin tilfinningalaus gagnvart
því að koma að Ijótum slysum eða ömurlegu
ástandi á heimili svo dæmi séu tekin. Núorðið
er viðurkennt erlendis aö menn, sem þurfa að
fást við Ijótan slysavettvang, þurfi sérstaka sál-
fræðimeðferð að því loknu. Auðvitað er mis-
munandi hve vel menn þola þetta en því er
ekki að neita að oft hefur verið erfitt að festa
svefn eftir að maður hefur verið að vinna að
erfiðum og Ijótum málum. Þetta situr auðvitað í
mönnum, á því er engin launung."
ÞAÐ ÖMURLEGASTA
Hann bætir ennfremur við að það sem honum
fannst ömurlegast af öllu á þeim tíma, þegar
hann stóð vaktir, var að koma inn í algjöra
eymd á heimilum þar sem báðir foreldrar voru
drykkjusjúklingar og börnin svelt heilu hungri.
Slíkt mun nú vera á undanhaldi þar sem um
margar leiðir til bjargar er að ræða fyrir áfeng-
issjúklinga til dæmis. „Auðvitað situr heilmikið
eftir í manni eftir tuttugu og fimm ár en ein-
hvern veginn vex utan um mann skel og lengra
en inn að kjarna en fyrst var. Ég held samt að
allir lögreglumenn finni fyrir þessu og varla
mörg störf sem eru álíka andlega slítandi og
störf í lögreglu. Menn vita aldrei hvaða verk-
efni bíða þeirra þegar þeir mæta á vaktina,
getur verið allt milli himins og jarðar. Það er
ekki síst þessi óvissa sem fer illa með marga."
Líkt og nú um stundir var haldið þétt um
pyngjuna fyrir tuttugu árum. Þá voru lögreglu-
menn reyndar bæjarstarfsmenn en allt er þetta
sami grautur í sömu skál. Sparnaðurinn kom
niður á lögreglumönnum eins og öðrum og svo
brá við að stundum voru aðeins tveir menn á
næturvöktum í Kópavogi. Þurfti því annar að
fara einn í útköll meðan hinn vaktaði stöðina,
útköll sem nú sinntu varla færri en fjórir til fimm
lögreglumenn.
Valdimar Jónsson fór ekki varhluta af þessu
frekar en aðrir lögreglumenn í þá tíð. „Ég man
eftir því einu sinni að ég fór einn í útkall þar
sem voru einir fjórir eða fimm í bardaga inni í
húsi. Mér tókst að lempa þá til og koma þeim í
búrið aftur í lögreglubílnum. Þegar ég var bú-
inn að loka og farinn af stað byrjuðu þeir aftur
af krafti svo ekki var annað að gera en að fara
með þá á lögreglustöðina í Pósthússtræti í
Reykjavík en þar vorum við með fangageymsl-
ur. Þegar þangað var komið þurfti ég að fá
mann úr Reykjavíkurlögreglunni til að hjálpa
mér við að koma þeim í steininn. Þannig var nú
ekki margt til bjargar á þeim tíma,“ segir Valdi-
mar og stynur þungan, greinilega ekkert sæld-
arlíf að vera lögga í þá gömlu daga sem oft
voru alveg lausir við að vera góðir.
SKJÓTTU BARA Á’ANN
Þá höfðu menn heldur ekki litlar handtalstöðv-
ar eins og hver maður hefur nú og gátu því
ekki verið í sambandi við stöðina nema í gegn-
um bílinn. Gas var einnig óþekkt fyrirbæri þeg-
ar Valdimar byrjaöi en nú hefur lögreglan yfir
slíku að ráða og það getur komið í veg fyrir að
beita þurfi bareflum í miklum átökum við brjál-
aða menn. Gasið virkar þannig að menn, sem
fá það i andlitið, svíður mjög i hörund, augu og
vit en það veldur þeim engum skaða. Valdimar
hikar við þegar hann er spurður hvort ekki sé
nú á tímum meiri mótspyrna veitt þegar lög-
regla grípur inn í harðan leik og segir eftir
nokkra umhugsun að svo sem hafi ekki mikið
breyst í þeim efnum en vissulega séu aðstæð-
ur allt aðrar og þau tilvik komi upp að við vopn-
aða menn þurfi að fást.
Hann situr hugsandi, veltir fyrir sér málinu,
brosir síðan allt í einu út í bæði og rifjar upp
skemmtilegt atvik í kjölfar umtals um mót-
spyrnu sökunauta. „Við vorum tveir félagar að
elta þjóf, innbrotsþjóf eða einhvern slíkan. Það
var hlaupið og hlaupið í rigningu og myrkri þar
til leikurinn barst niður í fjöru. Við vorum alltaf
í hælunum á honum en hvorki dró sundur né
saman og þessi félagi minn, sem var alveg að
gefast upp á hlaupunum, notaði síöustu kraft-
ana til að kalla: „Skjóttu bara á’ann!“ Og þjófn-
um brá svo við þetta að hann settist niður,
fórnaði höndum og beið eftir okkur!"
SAMSTARF VIÐ SÉRSVEITINA
„Skjóttu bara...“ sagði maöurinn. Hvað um
vopnaburð íslensku lögreglunnar. Leyndar-
dómsfullt svipmót yfirlögregluþjónsins segir
blaðamanni að nú hafi hann hætt sér út á hál-
an ís. Valdimar vill ekki mikið tala um vopna-
eign Kópavogslögreglunnar en viðurkennir
með semingi að þau séu til staðar. „Við eigum
vopn, já. Eigum við ekki bara að láta duga að
segja það.“ Hvernig sem reynt er að læðast
lymskulega inn í hugskot hins veraldarvana
lögreglumanns, þangað sem vopnin eru
geymd, tekst það engan veginn. Reynslan
hefur kennt gömlum lögguref að sitja á slikum
upplýsingum. Þá er bara að róa á þessi mið
hinum megin frá.
Hafið þið þurft að nota þessi vopn ykkar?
„Nei!“ Og ekki orð um það meir. Þetta afdrátt-
arlausa svar kemur þó ekki í veg fyrir að hann
viðurkenni að komið hafi til átaka við vopnaða
menn. „Já, margoft,” viðurkennir yfirlögreglu-
þjónninn en bætir við að þá sé ekki fyrsta
hugsunin að grípa til vopna. „Menn hafa verið
með stóra riffla, viti sínu fjær, og í slíkum tilvik-
um er það ekki lítið atriði að vita af sérsveit lög-
reglunnar hérna hinum megin við lækinn því
samstarfið er orðið mjög gott milli embætt-
anna. Ég vil leggja áherslu á þaö. Þegar ég
byrjaði hérna var ekkert of gott samband milli
lögregluembætta á höfuðborgarsvæðinu.
Þetta voru bæjarstarfsmenn og andinn milli lið-
anna var ekki góður.“
Valdimar segir tengsl við sérsveitina sterk
I og meðal annars hafi verið haldnar æfingar
3. TBL.1992 VIKAN 19