Vikan - 06.02.1992, Blaðsíða 58

JÓNA RÚNA KVARAN MIÐILL SVARAR BRÉFIFRÁ LESANDA
Utskúiaður
vegna alnæmis
*^SVAR TIL DREKANS Á FERTUGSALDRI
Kæra Jóna Rúna!
Ég er mjög örvæntingarfullur og langar til að
bera nokkra hluti undirþig. Ég veit að þarsem
ég er frekar lokuð manngerð er erfitt fyrir mig
að vera mjög opinskár. Ég treysti því að þú
styttir bréfið og passir að ég þekkist ekki.
Það sem er gjörsamlega að gera mér llfið
óbærilegt er að ég er með alnæmi og hef verið
með það í nokkurn tíma. Ég erekki kynhverfur
og smitaðist við samfarir, trúlega erlendis, þó-
nokkuð löngu áður en sjúkdómurinn fór að
gera vart við sig. Um tíma var ég frekarkæru-
laus í kynferðismálum enda rótlaus og oft
einmana. Reyndar hef ég búið í mörg ár í öðru
landi og væri sennilega ennþá á erlendri grund
ef ekki væri komið fyrir mér eins og raun ber
vitni.
Þar sem mér líður djöfullega hryllir mig við
því að eiga eftir að lifa kannski einhvern tíma
ennþá. Ég er á fertugsaldri og á eitt barn sem
ég eignaðist mjög ungur. Fjölskylda mín veit af
sjúkdómnum og sumir ættingjar mínir og
reyndar vinir hafa þegar útskúfað mér. Mér
finnst ég aumingi og til einskis nýtur. Sektar-
kennd og þunglyndi trufla alla líðan mína.
Ég er mjög hræddur við að deyja, Jóna, þó
óska ég einskis frekar. Eins er ég kvalinn af
ótta við að eiga kannski eftir að kveljast langan
tíma áður en yfir lýkur. Ég tel ekki að ég hafi
smitað neinn vegna þess að ég hefbúið einn i
nokkur ár og lítið verið í samböndum, þó sumir
haldi kannski annað. Mig langar svo að heyra
þín sjónarmið og ekki bara mín vegna heldur
líka vegna hinna sem líða eins mikið og ég og
jafnvel meira, bæði vegna skilningsleysis fólks
á eðli og áhrifum sjúkdómsins og svo líka
vegna ótta við eigin afdrif. Ég les allt sem þú
skrifar og veit að það verður gott að fá þina
umfjöllun um þessi mál. Hvað segir þú um
sjálfsmorð við þessar aðstæður? Ég hef þó-
nokkuð mikið hugsað um að taka líf mitt og
held reyndar að það væri best úr því sem kom-
ið er. Gangi þér alltaf vel.
Með góðum kveðjum og þakklæti,
Drekinn.
Kæri Dreki!
Þakka þér fyrir bréfið og ekki síður hlýju í minn garð.
Vissulega ert þú í mikilli innri kreppu af alvarlega
gefnu tilefni og veitir ekki af allri þeirri uppörvun sem
mögulega er hægt að veita þér. Eins og þér sem og
öðrum lesendum ætti að vera orðið Ijóst er þessi
umfjöllun min um hvers kyns sammannlega reynslu
á engan hátt fagleg og verður aldrei.
Ég nota hyggjuvit, innsæi og góðan vilja til að
veita líklega leiðsögn og önnur umfjöllun á sömu
rætur. Vonandi getur náttúrleg umfjöllun sem þessi
veitt einhverja huggun þeim sem eiga um sárt að
binda vegna sömu ástæðna og þú. Læknar, sál-
fræðingar, félagsráðgjafar og þrestar eru stéttir I
kerfinu sem eru nauðsynlegar og ekki sist við þess-
ar erfiðu og viðkvæmu aðstæður. Ekki hika við að
notfæra ykkur þá góðu og gagnlegu þjónustu sem
þessar stéttir samfélagsins veita og ekki síst ef
vandinn er eins viðamikill og margþættur andlega
sem líkamlega og hann vissulega er þegar verið er
að kljást við vá þá sem alnæmi er öllum sem fyrir
henni verða.
TÍU MILUÓNIR SÝKTAR
Eftir þvi sem heyrst hefur er ekki ósennilegt að um
það bil tíu milljónir manna séu sýktar af alnæmi i
heiminum eins og er og ekkert óeðlilegt við að
álykta sem svo áö ennþá fleiri séu því miður smitað-
ir, þó viðkomandi geri sér ekki ennþá grein fyrir því.
Flest hefur vissulega verið gert af heilbrigðisyfir-
völdum þeirra landa þar sem þessi vá er hvað út-
breiddust en betur má ef duga skal. Við höfum til
dæmis alls engar áreiðanlegar tölur frá vanþróuð-
um samfélögum þar sem ríkir fátækt og hvers kyns
örbirgð önnur.
I ýmsum samfélögum er brotalöm I flestum þátt-
um mögulegrar öryggisgæslu heilbrigðisyfirvalda
vegna ýmiss konar armæðu og upplýsingaskorts.
Við höfum jafnframt heyrt að tölur um útbreiðslu
sjúkdómsins hjá þjóðum eins og Kínverjum og
Sovétmönnum séu engan veginn raunhæfar og ef
eitthvað er stórlega vanreiknaðar og minna er einn-
ig gert úr útbreiðslu alnæmis hjá öðrum þjóðum en
raun ber vitni. Þetta þýðir að þær hugmyndir manna
um að ákvarða tölulega hversu margir jarðarbúar
kunni að vera sýktir standast ekki ef grannt er skoð-
að og ögn skyggnst á bak við innviði þjóðfélaga
þeirra sem nú þegar standa frammi fyrir verulegum
vanda vegna eyðni.
KYNLÍF VIÐKVÆMT OG PERSÓNULEGT
Sannleikurinn er lika kannski sá að vegna eðlis
sjúkdómsins og að hann tengist þeim þáttum mann-
legra samskipta sem eru mjög viðkvæm og per-
sónuleg er ekki eins hentugt að vinna á móti út-
breiðslu hans eins og ef um hvers kyns flensuaf-
brigði væri að ræða. Við erum fæst að flíka kynlífs-
atferli okkar og þaðan af síður þurfandi fyrir að til-
taka við hvern við eigum vingott það og það augna-
blikið.
Eins og málum er háttað, hvað varðar sjúkdóm-
inn eyðni, er full ástæða fyrir okkur öll að hugsa ögn
lengra en nefi okkar nemur þegar kemur að mögu-
leikum hugsanlegra smitleiða. Málið er nefnilega að
það eru ekki einhver úrhrök eða siölaust fólk, mögu-
lega með aflagaða og vanheila kynlífshegðun, sem
skipar svokallaða áhættuhópa þjóðfélagsins þegar
líkur á smiti á alnæmi geta komið til greina. Þvert
á móti eru í svipaðri hættu allir sem freistast til
að lifa kæruleysislegu kynlífi og hiröa ekki um
möguleika vandræða vegna hvers kyns ábyrgðar-
leysis á þessum vettvangi. Hvers kyns lauslæti er
áhættusamt, auk þess sem ekki er fyllilega hægt að
tryggja siðsemi og varkárni I þessum málum þegar
til dæmis samræði við ókunnuga er tilkomið vegna
áfengis- eða eiturlyfjaneyslu.
MISGENGI í HÖFÐI OG SMOKKAR
Ef við veikjum vísvitandi vilja okkar og slævum
dómgreindina með því að skapa með óreglu mis-
gengi I höfðinu á okkur erum við mun líklegri en ella
til þess að gæta ekki að okkur í kynferðismálum
sem og öðrum málum náttúrlega. Þessi skelfilegi
sjúkdómur liggur því eins og hulinn ógnvaldur yfir
allri kynlifshegðun og framkvæmd sem ekki inni-
heldur í eðli sínu og áhrifamætti fyllstu gætni og
ábyrgð á möguleikum smits. Fólk getur auðveldlega
smitast ef ekki eru framkvæmdar vissar verulega
fyrirbyggjandi aðgerðir fyrir samræði og þá sér í lagi
við fólk sem við þekkjum ekki en óskum samræðis
við.
Smokkurinn er talinn með betri vörnum tengdum
fyrirbyggjandi aðgerðum til að forðast smit vegna
alnæmis. Smokkurinn er þvi gulls igildi fyrir þá sem
óska að gæta fyllstu varkárni í þessum efnum og
um leið hentugur sem getnaðarvörn sem getur verið
kostur ef því er að skipta. Verum því hörð á að nota
smokkinn hvað sem öllu veseni við að sættast á
hann líður. I þessum málum dugar best að nota
raunsæi og fyrirhyggju en láta almennan pjattrófu-
hátt fjúka, auk hvers kyns sjálfsblekkinga sem eru til
komnar af einhvers konar sjálfselsku, tengdri sér-
visku og þörf fyrir þægindi.
ÚTSKÚFUN FÁVITAHÁTTUR
Þú talar um vanda þann sem þú stendur frammi fyrir
gagnvart vinum og ættingjum og fullyrðir jafnframt
að þér hafi þegar verið útskúfað að einhverju leyti í
mannlegum samskiptum. Það er afleidd hugsunar-
skekkja og reyndar andlegur hálfvitaháttur ef fólk
leyfir sér að útskúfa þeim sem er sýktur af alnæmi.
Við vitum að allt sem við hræðumst veldur okkur
óöryggi og gerir okkur fráhverf, hvort sem er fólki
eða aðstæðum, þar til okkur er Ijóst að ástæður ör-
yggisleysisins gætu við vissar aðstæður reynst okk-
ur skaðlegar en auðvitað alls ekki allar sem betur
fer. Hollt væri að hafa þetta sjónarmið í huga þegar
fólk íhugar að hafna alnæmissjúkum sem er siðlaus
framkoma.
Eins og málum er háttaö, hvað varðar smitaða, er
talið útilokað að einhver áhætta sé samfara tengsl-
um við þá nema náttúrlega ef um er að ræða
óvarkár og hugsunarlaus kynmök án vissra nauö-
synlegra varúðarráðstafana eins og margoft hefur
verið bent á og svo aftur blóðblöndun vegna ýmissa
áhættuleiða mögulegs smits af þeim ástæðum.
Vegna þessara staðreyndra er mjög grimmdarleg
öll sú framkoma við eyðnisjúklinga sem felur í sér
óvirðingu, ónærgætni eða einhvers konar útskúfun.
Smitaðir einstaklingar eiga við nógan vanda að
stríða, sem vissulega verður vart leystur í bráð og
alls ekki án hjálpar vísindanna, þó ekki sé til fólk
sem ekki er haldið þessum sjúkdómi en er svo lítil-
mótlegt að það beinlínis með kaldranalegu fram-
ferði sínu við sjúka gerir tilveru þessara ógæfusömu
einstaklinga nánast óbærilega.
FORDÓMAR OG ÓMANNÚÐ-
LEGT ATFERLI
Við eigum að sjá sóma okkar í því að hlúa að þessu
fólki og leggja okkur eftir því að sjá svo um að það
58 VIKAN 3. TBL. 1992