Vikan - 16.04.1992, Blaðsíða 19

ÁFALL AÐ VERÐA ATVINNULAUS
Jóhannesi er mikiö niöri fyrir þegar þessi mál
ber á góma. Afkoma heimilanna er honum
hugleikin og smásala er þaö sem hann þekkir
best. Hann haföi starfað hjá Sláturfélagi
Suðurlands í tvo og hálfan áratug þegar hann
varð atvinnulaus áriö 1988 eftir byltinguna þar
og þá ákvöröun SS aö hætta smásölurekstri.
Hann var atvinnulaus i tæpt ár og gekk illa að
komast í vinnu aftur.
„Það er ekki um marga kosti að velja fyrir
þann sem verður atvinnulaus 48 ára gamall,"
segir hann. „Þaö er líka eins og það sé fremur
löstur en kostur að hafa verið yfirmaður í gegn-
um árin, þegar aö því kemur að endurráöa sig
í vinnu. Yfirmenn virðast álitnir verr til þess
fallnir að verða undirmenn, af þeim sem ætla
að ráða fólk í vinnu. Það er ákveðiö áfall að
verða atvinnulaus á þessum aldri og ég finn
mjög til meö því fólki sem verður atvinnulaust
á þeim tímum sem við lifum i dag. Hins vegar
verður atvinnumissir kannski til þess að maður
fer að hugsa ööruvísi og þessi reynsla varð
líka rótin að Bónus.“
Sonur Jóhannesar, Jón Ásgeir, var að Ijúka
verslunarskólaprófi um þessar mundir og það
varð úr að þeir feðgar í sameiningu ákváðu að
gera tilraun með svokallaða afsláttarverslun,
með einföldu vöruvali og mjög lágu verði. Slík-
ar verslanir höfðu átt miklu fylgi aö fagna í ná-
grannalöndunum en voru ekki til hér. Nú er Jón
Ásgeir verslunastjóri Bónus í Hafnarfirði og sér
um fjármál fyrirtækisins en kona Jóhannesar,
Ása Ásgeirsdóttir, sér um kassauppgjör. Auk
fjölskyldumeðlima eru svo tvær stúlkur í hálfu
starfi á skrifstofu, svo ekki er yfirbyggingar-
flækjunni fyrir að fara í skrifstofuhaldi.
„Þegar við byrjuðum sagði fólk: Þetta lága
verð stendur ekki nema í þrjá mánuði. En nú er
það búið að vera í þrjú ár og nú höfum við tilírú
fólks," segir kaupmaðurinn. Hann leggur mikla
áherslu á að enginn nema viðskiptavinurinn
borgi yfirbyggingu fyrirtækisins, staðreynd
sem flest fyrirtæki sjá sér hag í að hafa hljótt
um og almennur íslenskur neytandi virðist
aldrei hafa gert sér grein fyrir.
LEIÐIR AÐ SETTU MARKMIÐI
Jóhannes heldur áfram að tala um leiðir til að
ná settu markmiði. „Viö urðum að finna okkur
flöt til að geta gert hlutina ódýrt, bæði vegna
þess að við áttum ekki peninga og máttum ekki
leggja mikið fé i innréttingar til að geta selt
vöru okkar ódýrt,“ segir hann. „Þess vegna
kom það til að afráðið var að láta viðskiptavini
ganga inn í kælinn til að sækja sína kælivöru.
Það var ódýrari leið en að kaupa kæliskáp
fram í búðina eins og var orðin hefð að gera
hér.
Við gerðumst einnig svo djarfir að fara út í
strikamerkjakerfið sem vissulega kostaði
tölvuvæðingu en sparaði mannskap i að verð-
merkja. Við vildum losna við verðmerkingar,
hafa hraða afgreiðslu á kössunum og geta séð
hvernig afkoman var eftir daginn. Ætli kaup-
maður að leggja lítið á vöruna er mjög nauð-
synlegt að sjá hvernig afkoman er sem allra
fyrst, í stað þess að þurfa að gera vörutalningu
eftir einhverja mánuði. Loks ákváðum við aö
Vió getum aldrei leit-
að jafnaðar ef enda-
laust á að dæma okk-
ur til aÓ vera í hafti
hafna greiðslukortum. Það þótti nokkuð djarft
en gerði það að verkum að peningarnir komu
hraðar inn og við gátum greitt okkar birgjum
miklu hraðar en tíðkast hafði í smásöluverslun
hér. Heildsalar treystu sér því til að bjóða okk-
ur betra verð, sem við síðan létum ganga beint
til okkar viðskiptavina.
Við þetta fjölgaði viðskiptavinum okkar mjög
mikið og við gátum opnað aðra verslun eftir
þrjá mánuði. Nú, tæpum þremur árum síðar,
eru verslanirnar orðnar fimm. Þessi verslana-
fjöldi hefur gert okkur kleift að hagræða enn
frekar í rekstrinum. Við getum nú verið með
lager sem einfaldar mjög vöruöflun til verslan-
anna og gerir vinnubrögðin i búðunum miklu
einfaldari. Sem dæmi um það má nefna að
þegar við byrjuðum fengum við 160 sendibíla
að búðinni í hverri viku, til að eiga þetta ein-
falda vöruval. Núna ná þeir hugsanlega sextíu,
eftir að við komum okkur upp eigin lager. Búð-
irnar panta nú vöru frá okkar eigin lager og
varan er send út í verslanir tvisvar í viku. Þeg-
ar starfsfólkið mætir til vinnu eru vörur frá sjö-
tíu framleiðendum og heildsölum inni á gólfi,
sem áður kostaði okkur að fá sjötiu bíla.“
HAGKVÆMNI VERSLUNAR
í LANDINU
Innflytjendur á matvörum eru um 140 talsins
og þeir dreifa vöru sinni líka þannig að einn lít-
ill kaupmaður þarf að panta frá öllum þessum
aðilum og fær einn og einn pappakassa frá
hverjum.
„Þú getur ímyndað þér hvað þetta kostar
þjóðfélagið," segir Jóhannes. „Hér eru sendi-
bílar eins og maurar um borgina allan daginn
að keyra út það sem nokkrir bílar gætu séð
um. Þetta borgar enginn nema almenningur en
þetta eru leifar hafta og skammtana. Annars
staðar standa framleiðendur yfirleitt ekki f
dreifingu en hér búum við við það að aðstöðu-
gjald er marginnheimt. Framleiðandi borgar
aðstöðugjald og væri sérstakur dreifingaraðili
þyrfti hann að borga aðstöðugjald líka og svo
kaupmaðurinn ofan í allt saman.
Kaupmenn úti á landi hafa mikið spurt okkur
hvort þeir gætu fengið vörur af okkar lager.
Það gæti sparað þeim að hafa samband við
sjötíu aðila. Þeir fengju þá vöruna á einum
stað, í staðinn fyrir að kaupmaðurinn, innflytj-
andinn og vitanlega númer eitt, þjóðin, er að
borga mjög háa frakt út á land. Ég hef alla lyst
á að gera þetta, þetta er mjög hagkvæmt. Ég
er til í að gera þetta fyrir þrjú prósent en sveit-
arfélögin þurfa að fá fjögur prósent. Oft á tíð-
um tvisvar sinnum í Reykjavík og svo í því
þæjarfélagi sem kaupmaðurinn er. Innflytjandi
og framleiðandi borga aðstöðugjald og svo
þarf ég að taka 1,3 prósent fyrir Reykjavíkur-
borg fyrir að taka vöruna inn á lager hjá mér.
Kaupmaðurinn úti á landi þarf svo að borga 1,2
prósent aðstöðugjald af þessari sömu vöru.
Svo eru allir aö tala um að herða þurfi tökin
á versluninni og gera hana einfaldari. Ef stjórn-
málamenn eru ekki til í að gera það getum við
ekki hjálpað þeim. En ég er alveg tilbúinn aö
hjálpa þeim ef þeir eru til í að afleggja svona
marginnheimtu. Verslunin í landinu verður
aldrei hagkvæm ef fyrst er hugsað um hvað
hið opinbera geti tekið.“
Hvaða leiðir sér hann til úrbóta?
„Ég segi að til yrðu að verða svona þrjár
dreifingarmiðstöðvar sem menn ættu kost á að
versla við. Það þýðir þó ekki að koma slíkum
miðstöðvum upp nema menn séu almennt til í
það og hafi þekkingu til að sjá hagkvæmni í
því. Annars leggja menn ekki sitt af mörkum til
þess að vel gangi og þá þýðir ekkert að hjálpa
þeim.
Verslunin hér hefur búið við það að fá sextíu
daga krft og hana borgar enginn nema við-
skiptavinirnir. Heildverslunin hérna tekur til sín
25 til 30 prósent og hún þarf þess, miðað við
þau vinnubrögð sem hún viðhefur. Hér er heill
floti af sölumönnum sem fara á milli verslana
að selja 99 prósent það sama og keypt var í
síðustu viku. í Bónus viljum við ekki sölumenn.
Við ákveðum okkar vöruval og pöntum vörurn-
ar á telefax. Við viljum ekki að dýrasti maður-
inn í hverri búð sé að ræða við sölumenn alla
daga af því að þarna er um að ræöa sömu
vörurnar allan ársins hring.
Þessi langa krít, sem kaupmenn fá, kostar
heildsalann líka peninga svo það er ekki að
undra að heildverslunin sé dýr hérna, vegna
þess að hún hefur alfarið fjármagnað smásölu-
verslunina. Svo eru þetta 130 fyrirtæki með
130 tölvukerfi og - segjum 300 sölumenn, 200
bíla, lagerhúsnæði og lagermenn svo kostnað-
urinn er augljós. Við búum þarna við mjög úrelt
kerfi miðað við nágrannaþjóöirnar. Ef hægt
væri að ná utan um svona dreifingarmiðstöðv-
ar þætti mér ekki ótrúlegt að sparnaður yrði 15
prósent af innfluttri vöru, sem er 35 prósent af
öllu sem keypt er inn til heimilanna í landinu.
Sparnaðurinn gæti farið upp í tuttugu prósent
ef vel er á haldið. Þegar komið er í stöðugt
verðlag fer hvert einasta prósent að segja til
sín,“ segir kaupmaðurinn í Bónus.
GEIRFUGLAR í KERFINU
„Við höfum úrkynjast sem nemur tuttugu árum
vegna hafta og skammtana sem áttu sér stað
frá striðslokum og fram undir 1975,“ heldur
Jóhannes áfram. „Viö búum reyndar ennþá við
höft og skammtanir. Það má til dæmis ekki
flytja inn gulrætur ef einhver bóndi á íslandi á
til gulrætur. Hann getur hækkað gulræturnar
um hundrað prósent og verið með allt sitt á
þurru; þaö verða ekki fluttar inn gulrætur með-
an hann á þær! Þetta sáum við með kínakálið
núna um áramótin. Einn aðili á landinu átti
kinakál og það hækkaði um hundrað prósent á
einni nóttu.
Við getum aldrei leitað þess jafnaðar sem
nágrannaþjóðir okkar búa við ef endalaust á
að dæma okkur til að vera í hafti. Það er því
mikils um vert að við fáum að vera frjáls og
leita okkar jafnaðar þar. Við sjáum að allar
greinar í þjóðfélaginu, sem haft hafa pólitíska
vernd, á við samvinnuhreyfinguna og landbún-
aðinn í heild - þetta er allt á brauðfótum og er
eins og ofalinn krakki sem á allt í einu að fara
að berjast á jafnréttisgrundvelli við aðrar stéttir
þjóðfélagsins og standa þeim jafnfætis. Það er
ömurlegt.
8. TBL. 1992 VIKAN 19