Menntamál - 01.12.1943, Side 6

52
MENNTAMÁL
raenna, engu frekar foreldris en langömmu eða langafa
eða hliðarættingja. Þótt þetta ættarmót hverfi bráðlega
af barninu að mestu, bregzt ekki, að það á eftir að koma
síðar í ljós á ævi þess og skaplyndi sennilega með því.
Flestir hafa heyrt getið um ættarfylgjur, illar og góðar,
sem liggja oft niðri marga ættliði, en hverfa seint úr ætt.
Ég skal ekki eyða lengri tíma til ættfræði, enda gætu aðrir,
sem hér eru, mörgu við bætt og sjálfsagt orðað réttar eða
nánar það, sem ég hef hlaupið á, en meginatriðið er þetta,
að börnin eru ekki nema að nokkru leyti nútíðarmenn
endurbornir, en virðast að öllu leyti fortíðarmennirnir end-
urbornir.
Þess vegna er margt i sögu, sem getur komið börnum
við meira en okkur, og þessi stórfenglegu sannindi finnst
mér falin í undirvitund fjölmargra unglinga og barna.
Það er ein orsökin að söguást þeirra.
Um leið ber að geta þess, að sagan endurtekst margvís-
lega auk erfðanna, svo að framtíðaratvik og framtíðar-
menning geta krafizt ýmissar upprifjunar á sögu af börn-
um okkar og barnabörnum umfram það, sem af okkur er
krafizt. Þetta viðurkenna allir og þarf varla að skýra.
í þriðja lagi eru börn ekki eins ómóttækileg fyrir anda
liðinna tíma og við erum flest orðin, sem fengið höfum
eigin reynslu og mótaðar lífsskoðanir.
Börn geta líka verið hættulega næm, fyrir því, sem
haldið er að þeim með valdi sögunnar. í því efni er margt
að varast. Við erum vottar þess, að fasistastjórnir hafa
misnotað lífeðlisleg og söguleg sannindi til framleiðslu
gervisanninda og til að gera sjúkdóm úr ættjarðarástinni.
En við vonum, að þessu stríðifljúki svo, að gervisannindin
fari eina leið með falsspámönnum sínum, en sannindin
sjálf komi hrein úr deiglunni og ættjarðarástin. Þegar
Þorsteinn kvaddi sér hljóðs fyrir aldamótin í nafni sósíal-
ismans, krafðist það málefni sannleikans.