Menntamál - 01.12.1943, Blaðsíða 47

MENNTAMÁL
93
ævinnar. Þetta fer samt allt öðru vísi. Hinn ágæti Breti
er kvæntur, þó að hann láti þess ekki getið. Hann hverfur
brott án þess að kveðja hana. Hún fær að vita það sanna,
og þar með er draumurinn búinn.
Sagan af þessari bóndadóttur og viöskiptum hennar við
hinn brezka yfirmann er sýnishorn af sögu „setuliðsins
og kvenfólksins". Ekki verður sagt, að dæmið sé tekið af
verri endanum. Stúlkan er ein af þeim saklausu, sem ekki
grunar neitt illt eða ótryggilegt. Þrátt fyrir gott uppeldi
er hún gersneydd allri þjóðernistilfinningu og gerist Breta-
mella af sannri hjartans lyst, án þess að láta sér til hugar
koma nokkrar skyldur við ættjörðina. Siðgæðistilfinning
hennar virðist ekki heldur vera sérlega viðkvæm. Eigi að
síður á fyrir henni að liggja að sjá villu sína, en örlögin,
sem biða hennar að lokum má ef til vill skoða sem tákn
þeirrar framtíðar, sem eðlilegust væri þeim, er svikið hafa
þjóð sína og ættjörð á örlagastund. í þvi efni er engin
málamiðlun hugsanleg. Öll mikil afbrot bera sjálf í sér
refsinguna fyrir að drýgja þau.
Brynjólfur bóndi í Miklabæ er einn af þessum framfara-
mönnum meðal bænda, sem voru margir áður en þeir
fóru að hagnast af verðuppbótum, hvað sem síðar verð-
ur. Andi ungmennafélagshreyfingarinnar er honum í blóð
borinn. Óðal hans og íslenzka sveitin eru honum dýrmæt
eign. Hann er íslenzkur í hug og hjarta og hugsar eins og
frjálsborinn maður, sonur sjálfstæðrar þjóðar. — Þegar
hernámið dynur yfir lítur hann á það frá sjónarmiði ís-
lendings, en hvorki frá sjónarmiði Breta né Bandaríkja-
manna, Þjóðverja né nokkurra annarra.
En þetta sjónarmið, svo eðlilegt sem það ætti að vera
öllum íslendingum, á örðugt uppdráttar meðal sveitunga
hans, eins og við höfum komist að raun um í hverri sveit
á þessu landi undanfarin ár. Áróðursmoldviðrið geisar án
afláts og margur verður feginn að leita sér skjóls undir