Menntamál - 01.08.1972, Blaðsíða 35

lagður. Hvernig eiga þeir að koma börnum sín-
um til þess þroska, sem þeim er unnt að ná?
Hvað eiga þeir að gera og hvað eiga þeir að láta
ógert í uppeldinu?
Þessir foreldrar ganga olt frá einum sér-
fræðingi til annars til þess að reyna að fá lækn-
ingu fyrir barn sitt, sem stundum tekst en oftar
ekki. Það líða jafnvel mörg ár, áður en foreldr-
um verður ljóst, að ekki er liægt að hjálpa börn-
urn þeirra með þeim ráðum, sem læknisfræðin
býr yfir. Þennan biðtíma, mismunandi langan
eftir aðstæðum, er oftast lítið gert fyrir barnið í
uppeldislegu lillili, af því að foreldrarnir fá
enga ráðgjöí og aðstoð; slíkt er látið bíða, þar til
barnið er komið á skólaskyldualdur.
Það er mála sannast, að hér liefur dýrmætur
tími farið til spillis, tími, sem þurft hefði að
uýta til markviss uppeldisstarfs, og er það illa
farið, þar sem tækifærið kemur ckki aftur, og ef
til vill hefur barnið beðið óbætanlegt tjón vegna
skorts á réttum viðfangsefnum á réttum tíma.
Foreldrar þurfa að gera sér ljóst, að á þessum
árum, áður en barnið verður skólaskylt, er hægt
að vinna kerfisbundið að því að þjálfa skynjun,
ella hreyfingar, mynda heilbrigðar venjur, konia
af stað og flýta málþroskanum og stuðla á annan
bátt að alhliða þroska barnsins.
Engin þörf er á því, að læknar eða aðrir sér-
fræðingar komizt að endanlegri niðurstöðu um
sjúkdómsgreiningu, áður en hafizt er handa um
niarkvisst uppeldi barnsins. í öllum tilvikum er
ýniislegt hægt að gera gagnlegt, hver sem niður-
staða á greiningu eða lækningatilraunum verður
endanlega.
Jafnvel í dreifbýli, þar sern lítill kostur er sér-
fræðilegrar uppeldisaðstoðar, gætu foreldrar
ttnnið mikið gagn, ef þeir vissu, hvað bæri að
gcra. Hins vegar er ekki hægt að búast við því,
að foreldrar almennt vili, ltvernig á að með-
böndla vanheilt barn. Hér þarf að korna til hand-
feiðsla og ráðgjöf til foreldranna, eins snemma
°g kostur er.
A það verður ekki lögð of mikil áherzla, að
leikurinn er helzta leið barnsins til þroska. í gegn-
tun leikinn lærir barnið að átta sig á tilverunni
°g umhverfinu. Leikurinn er þess náttúrlegi
vinnumáti. Fyrir barnið er leikurinn jafn mikill
raunveruleiki og hefur jafn alvarlegan tilgang og
vinnan fyrir okkur fullorðna fólkið.
Leikurinn veitir fullnægju og gleði, þegar kraf-
izt er hæfilegrar einbeitingar og andlegrar og
líkamlegrar áreynzlu. En krafan um einbeitingu
og áreynslu verður að vera sniðin við hæfi hvers
einstaklings. Ef krafizt er of mikils eða of lítils
er leikurinn einskis virði frá uppeldislegu sjón-
armiði.
Þróun barnsins má líkja við stiga. Þrepin geta
verið mismunandi liá og mismunandi mörg, en
innbyrðis afstaða þrepanna er bundin. Það er
ekki hægt að hoppa ylir þrep í þróuninni. Mað-
ur verður t.d. að skríða, áður en maður fer að
gangá, og ganga, áður en rnaður reynir að hlaupa.
Ef svo ber til, að barn stöðvist óeðlilega lengi á
einhverju þrepanna, þarf að lcita orsakanna til
þess og reyna að fjarlægja þær.
Hver sá, sem ætlar að þjálfa þroskaheft barn,
þarf að hafa staðgóða þekkingu á venjulegum
þroskaferli barna. Hann þarf að vita, að hvert
þjálfunaratriði krefst ákveðins þroska hjá barn-
inu, og að ekki er hægt að taka til við þjálfun-
aratriði á einhverju tilteknu stigi án tillits til þess,
sem á undan er gengið, og þess, sent vænta má
næst.
Meginmunurinn á heilbrigðu barni og þroska-
heftu er hraðinn á ferð þeirra upp þróunar-
stigann og hversu langt hverjum einstaklingi er
unnt að ná. Og þó að öll börn hafi jafn mikla
þörf á að leika sér, þá verðum við að gæta þess,
að oft er mjög erfitt að koma þroskaheíta barn-
inu af stað. Einkenni þess er það, að það virðist
ekki kunna neitt til leikja, virðist ekki hafa neitt
frumkvæði og liugmyndaflug. Afleiðingin verður
því oft sú, að foreldrar og aðrir í umhverfi barns-
ins hreinlega leggja árar í bát. Við verðum að
gera okkur ljóst, að þroskahefta barnið þarf miklu
meiri hjálp, leiðbeiningar og stuðning en heil-
brigða barnið. Það þarf oft að dvelja miklu
lengur á hverju stigi við leik og þjálfun, það
þarf mun fjölbreyltari og vandaðri leiktæki, það
þarf endalausa örvun frá hinum fullorðnu og
vangeta þess og seinfærni krefst bæði skilnings
og mikillar þolinmæði.
MENNTAMÁL
173