Heima er bezt - 01.08.1963, Page 13

JÓN SIGURÐSSON, YZTAFELLI:
Frá Noréurnjara
(Framhald.)
Naustavík. Leiðin frá Vargsnesi til Naustavíkur er
nálega 3 km löng, bein lína, en erfið og torsótt um
hamrakleifar og sjávarbása. Þar er Skálavík mest, og
þarf oft að krækja hátt til fjalls fyrir víkina vegna
hálku og harðfennis á veturna. Umhverfi Naustavík-
ur er ekki mjög brattlent, og allt grasi vafið, þótt víða
standi stórgrýti upp úr grassverði. Þar er lækur við læk,
allir tærir og fossandi. Smári er þar mikill og blómstóð
í lægðum, en lyng á hæðum, og má segja að landið
hljómi og ilmi á vorin.
Kristjdn Sigurjónsson og Fanney Friðbjarnardóttir.
Bærinn stendur við breiða vík. Þar er sandfjara og
góð lending. Gott var undir landbú, engjar nokkrar og
heygóðar, beit kjamgóð og málnyta ágæt. Rekþari var
óbrigðull, væri ís ekki landfastur.
Efalaust er Naustavík jörð hins fyrsta landnáms-
manns. Svo segir Landnáma um Garðar:
„Um vorið, er hann var búinn til hafs, sleit frá hon-
um mann á báti, er hét Náttfari, og þræl og ambátt.
Hann byggði þar síðan, er heitir Náttfaravík.“
Varla er önnur lending eðlilegri fyrir bát, sem sleit
frá Húsavík, en í Naustavík. Sennilegt er og hitt, að
Náttfara þætti fýsilegt að dvelja í Reykjadal (en þá hét
Reykjadalur allt til sjávar), við veiðar við Laxá og
stöðuvötnin. Náttfari hefur haft það skap, sem engin
styrjöld fylgdi. Þegar ríkir og liðsterkir landnáms-
menn stugguðu við honum, hvarf hann aftur til sinnar
fyrstu lendingar, og hlýtur Naustavík að vera sá stað-
ur, sem Landnáma nefnir Náttfaravík. Það nafn er nú
einvörðungu þekkt í fleirtölu og haft um allt landsvæð-
ið milli Haugs og Bakranga.
Hugurinn hvarflar að því, að varla hafi Náttfara ver-
ið óljúft að verða eftir í landinu. Líklegt er, að hann
hafi verið frjáls maður, en með honum var þræll og
ambátt. Konur voru sjaldan á víkingaskipum og efa-
lítið eftirsóttar af skipverjum. Garðar hefur átt starfs-
orku ambáttarinnar, en vel gat Náttfari átt hug henn-
ar. Tiginborin og glæsileg gat hún verið svo sem Mel-
korka, og efalaust var hún hertekin. Sennilega voru það
samantekin ráð þeirra Náttfara að verða eftir og nema
þetta friðsæla land á þeirri öld, þegar vígaferli voru at-
burðir daglega lífsins. — Saga þeirra hefur ekki verið
skráð. Efalaust eru þau þó fyrstu landnemarnir og eiga
sennilega engu færri niðja en Ingólfur og Hallveig.
Fátt er síðan vitað um byggðarsögu Naustavíkur fyrr
en um 1700. Þorkell Jóhannesson prófessor hefur bent
á, að hin mikla hnignun, sem varð á landbúnaði íslend-
inga fyrir siðaskiptin, muni að miklu leyti hafa stafað
af breyttum markaði fyrir íslenzkar vörur. Vaðmálin
og feldirnir féllu í verði, en eftirsókn eftir harðfiski óx
mjög mikið, og verðið hækkaði. Ekki voru öll eyðibýli
15. aldar að kenna Svartadauða. — Þá sem nú flutti fólk
úr sveitum til sjávar til að afla markaðsvöru.
Sagnir eru um margar verstöðvar í öðrum landshlut-
um frá þeim tíma. Engar sagnir höfum við þó frá
Naustavík. En verkin tala enn með rústum og garð-
brotum. Kringum túnið í Naustavík sér ennþá brot
fjögurra lítilla bæja. Þar eru nefnd Samtún þrjú og
Finnsbær. Allt er þetta fornlegt og með líkum svip og
rústir þeirra bæja, sem taldar eru úr kaþólsku. Hugsa
má sér, að þarna hafi verið vísir að sjávarþorpi á 15.
öld.
Naustavík var í byggð við manntalið 1703, en fór í
auðn í bólunni 1707 og var enn ekki byggð 1712, þá
er rituð var hér jarðabók. Margt segir hún fróðlegt um
búnað, og er langt frá, að sagnfræðingar okkar hafi
hagrætt því öllu sem skyldi, almenningi til glöggvun-
ar. Á eitt skal bent:
Jarðarafgjöld skyldi gjalda „í fiskatali í kaupstað“ af
langflestum jörðum Suður-Þingeyjarsýslu, jafnvel þeim
sem lengst lágu frá sjó, svo sem Mýri í Bárðardal. Þetta
Heima er bezt 273