Heima er bezt - 01.08.1974, Blaðsíða 2

Eftir hátíðar
Þjóðhátíðum ársins er lokið. Um undanfarna mánuði
hafa fjölmiðlar vorir verið fylltir af hátíðaauglýsingum
og hátíðafréttum, svo að mörgum hefir þótt nóg um.
Og þegar vér gerum upp helstu niðurstöðurnar um það
allt saman verða þær þessar: Hvarvetna um land hafa
menn lagt sig fram um að búa sem best undir hátíða-
höldin, bæði heima í héröðum og á Þingvöllum og
Reykjavík. Koma þar til skreytingar hátíðasvæða,
snyrting og hreinsun bæja og þéttbýíis, og ýmsar að-
gerðir, sem varanlegar verða í framtíðinni. Vandað
hefir verið til efnis, sem flutt hefir verið, og allar há-
tíðirnar verið fjölsóttar og fólk í hátíðaskapi, sem vera
ber. Veðurguðirnir virðast einnig hafa lagt blessun
sína yfir hátíðahöldin, hvarvetna á landinu. Fagnaðar-
efni má það öllum vera, að hátíðahöldin hafa alls staðar
farið vel fram, og ölvun hafi verið lítil sem engin. En
það hefir undanfarin ár verið helst til frásagna af úti-
skemmtunum landsmanna, ekki síst um verslunarmanna-
helgi, að þar hafi verið ölvun og ólæti svo úr hófi hefir
keyrt, og mun það meðal annars hafa átt þátt í að mörg-
um þótti ófært að efna til margra daga hátíðahalda á
Þingvöllum. En reysla þjóðhátíðanna hefir sýnt, að ís-
lendingar geta komið saman sér til skemmtunar án þess
ósæmileg ölvun og ólæti fylgi. Munu margir óska, að
hér sé um að ræða fyrirboða nýrrar aldar í þessum
efnum.
Engar tölur liggja fyrir um, hve mikið hátíðarhaldið
hefir kostað þjóðina, en víst er þó, að þar verður talið
í tugum ef ekki hundruðum milljóna. Bvst ég við, að
sumum þyki nóg um, og að því fé hefði verið betur
varið á annan hátt. En slík hátíð verður ekki haldin
nema einu sinni á öld, og nú er flestum svo farið, að
þeir láta sig litlu skipta hvert krónurnar velta, meðan
þær er einhvers staðar að fá.
En þegar gleðskapnum er lokið, og kyrrðin færist yf-
ir, hljótum vér samt að spyrja, hvað allt þetta umstang
hefir gefið oss. Hefir það látið eftir eitthvað annað
meira en nokkurra klukkustunda eða daga skemmtun og
dægradvöl? En á því, hversu það svar hljóðar, veltur
dómur samtíðar og framtíðar um hátíðahöldin. Hafa
þau svarað kostnaði og fyrirhöfn. En þótt ekkert væri
annað en skemmtanin ein, er hún nokkurs virði. Það
heyrir til nauðsynjum lífsins að geta kastað hversdags-
hamnum stundarkorn og gleymt önn dagsins, amstri og
argafasi. En svo verður þó öll skemmtan mest virði, að
hún láti eitthvað eftir sig, einhver þau áhrif, sem geym-
ast í huganum, og geta orðið aflvaki nvrra athafna, svo
sem víst er um þjóðhátíðina 1874.
Á þessu hátíðarári hafa þing og stjórn gert myndarleg
átök, til þess að minning þess megi gevmast með þjóð-
inni um alla framtíð, löngu eftir að öll veislugleði er
rokin brott og gleymd. Opnun hringvegarins og hin
rausnarlega landgræðsluáætlun Alþingis eru atgerðir,
sem verða landi og þjóð til nytja um ókomin ár og ald-
ir. Hringvegurinn markar tímamót í samgöngumálum
landsins, jafnvel meiri, en oss kemur í hug við fvrstu
sýn. Með honum er rofin einangrun byggðarlaga, sem
verið hefir frá öndverðri byggð landsins, og um leið
nánari tengsl landsmanna innbvrðis. Framtíðin ein fær
leitt í ljós, hvort þar geti á eftir fylgt nánari samstaða,
meiri þjóðareining. Slíkt er að minnsta kosti ekki frá-
leit hugsun. Landgræðslan markar tímamót í viðhorfi
þjóðarinnar til náttúrunnar. Hún er bæði táknræn og
raunveruleg stefnubreyting, staðfesting þess, að vér
megum ekki krefjast meira en landið getur veitt og
skuldbinding þess að vinna aftur, það sem ill nauðsyn
og gáleysi heíir eytt á liðnum öldum. Þannig á þetta
þjóðhátíðarár að marka spor í hinni ytri sögu og athöfn-
um þjóðarinnar.
En þá er eftir að sjá, hvort hátíðarhöldin og þjóðhá-
tíðarárið veldur hugarfarsbreytingu. Atgerðir stjórn-
valdanna miða að því, að gera landið betra, en fær þjóð-
hátíðin á nokkurn hátt markað tímamót, til þess að
hér verði betri þjóð? Árið 1874 var sem þjóðin vaknaði
af dvala, segja mætti að blóð hennar streymdi örar í
æðum, hún bar höfuðið hærra en áður og var öruggari
til framkvæmda allt um lítil efni. Þar skyldi stefna beint
til aukins frelsis og framfara.
Nú 1974 eru viðhorfin breytt. Frelsið er fengið, og
framfarir á flestum sviðum blasa við. Peningar flæða
milli manna. Vér getum farið um allan heim oss til
skemmtunar, skólar eru á hverju strái, nýjungar í vís-
indum og tækni berast til vor nær samstundis og þær
koma fram úti í hinum stóra heimi, og þannig mætti
lengi telja. En er allt fengið með þessu, er þjóðin lífs-
glöð og ánægð, á hún stefnumark og mið til að keppa
að, hefir hún fundið sjálfa sig, ef svo mætti að orði
kveða? Svör við þessum spurningum eru vafalaust mis-
jöfn, en ég efast um að unnt sé að svara þeim játandi
nema að nokkru leyti. Þótt ytra borðið sé á flesta lund
glæsilegt, berum vér samt sjúkdóm í oss hið innra.
266 Heima er bezt