Heima er bezt - 01.08.1974, Blaðsíða 18

HOLMSTEINN HELGASON, RAUFARHOFN:
jMinning frá uorclögum 1906
Nú, Á sumarmáladögum, er það mjög til um-
ræðu manna á meðal, hve einstaklega góð
veðráttan er og hefir verið á útmánuðum
þessa vetrar 1974. Og flestir segja að enginn
maður muni annað eins, ekki einu sinni elstu menn. Ég
er þessu ekki alveg sammála, þvi ég þykist muna a.m.k.
tvö vor, ásamt útmánuðum vetrar, álíka hlý og veðra-
góð, eins og það, sem nú er að líða hjá. Auðvitað verða
tæplega nokkur lengri tímabil, svo sem ár, misseri eða
mánuður nákvæmlega eins, hvað veðráttu snertir, en
má þó skipa í flokka, misgóða og misvonda. Og þó
nokkur veðráttugóð ár á hverri öld standi uppúr, sem
toppar, eru þau ekki heldur nákvæmlega eins. Hér á
ég sérstaklega við síðvetur og vor 1906 og 1923, þótt
oftar hafi vorað vel hér á okkar ágæta íslandi á þessari
öld, þó misvel hafi mátt teljast. En það er eins og furðu
fljótt fyrnist yfir þetta, sérstaklega hið góða, því á það
eru menn þolnari yfirleitt en það sem verra er. Það má
víst segja um tíðarfarið, sem öllum íslendingum er svo
mikilvægt, og því mjög mikið umræðuefni allajafnan
manna á meðal, eins og gamli málshátturinn segir um
föt og fæði: „Fár minnist étins matar eða slitinna
klæða“. Og svo er raunar um fleira í mannlífinu og
mannlegum samskiptum. Báðum þessum blíðu vetrar-
útmánuðum og vorum, sem ég hef hér tilnefnt, fylgdu
áfelli eftir sumarmálin, hér á Norð-Austurlandi, en slíkt
kemur tíðast ekki niður á sama hátt í öllum landshlut-
um. Þessi áfelli voru ekki langstæð, þó nokkru lengra
1906, með jarðbönn víða í nálega þrjár vikur, og að
þessu loknu tóku sömu blíðviðrin við. En enginn er enn
bær um það að segja, hvort svo verður einnig á þessu
vori, því byrjað er að skrifa þennan pistil annan sumar-
dag, á almanaks vísu, og er raunar bara formálsorð fyrir
þeirri frásögn, sem eftir á að fara, frá vordögum 1906.
Frásögn þessi verður bundin þeim sjónhring, sem ég
hafði hverju sinni þetta vor, og geymst hefir í minni
mínu í nálega 70 ár.
Veturinn 1905—6 dvaldi ég á Ljótsstöðum í Vopna-
firði hjá móðursystur minni, Sigurborgu Sigvaldadótt-
ur, sem var búandi þar í fremri bænum, eins og það var
kallað, ásamt eiginmanni sínum Nikulaj Höjgaard tré-
smíðameistara. Hann var fæddur íslendingur, en dansk-
ur að faðerni. Hjá þeim var einnig til heimilis bróðir
húsfreyjunnar og móðurbróðir minn, Gunnlaugur Sig-
valdason, sem þá var konungsins lausamaður, í kaupa-
vinnu á sumrin, en fékkst við bókband á vetrum. Hann
varð síðar bóksali og kaupmaður á Vopnafirði um ára-
tugaskeið. Hann átti að æfa mig í skrift og rcikningi,
ásamt því að láta mig læra spurningakver Helga Hálf-
dánarsonar, átján kafla kverið, sem kallað var, og biblíu-
sögur m. m. því tilheyrandi. Þetta var þó ekki alveg
daglega, heldur svona við og við, eftir ástæðum, svo
þarna komst ekki að neinn námsleiði. Ég var á þrettánda
árinu, þegar þetta var, varð þrettán ára í maí þetta vor,
svo það var farið að styttast í ferminguna, en farskólar
ekki komnir til sögu, a. m. k. ekki á útkjálkum landsins,
en komu til ári síðar, víðast hvar. Ég var læs fyrir ein-
um sex árum og hafði lesið ýmislegt, sem til féll, bæði
andlegt og efnislegt, þar á meðal Alþýðubókina, Úraníu
°g Nýjatestamentið, ásamt ýmsum sögum, og lært eitt-
hvað smávegis af kvæðum og vísum, en átti eftir að læra
kverið, sem var aðal undirstaðan til að komast í krist-
inna manna tölu, en jafnframt örðugasti hjallinn. Ég var
þarna í eftirlæti hjá móðursystkinum mínum og naut
mikils frjálsræðis. Ég var oft löngum stundum í ytri
bænum, en þar voru nokkur ungmenni, en engin í
fremri bænum, utan eitt ungbarn. Þessi ungmenni voru
börn Gunnars Gunnarsonar frá Brekku í Fljótsdal og
fyrri konu hans Katrínar Þórarinsdóttur frá Bakka á
Langanes-Strönd. Gunnar var hreppstjóri Vopnafjarð-
arhrepps um áratuga skeið og bjó þarna fremur vænu
búi, að þcirrar tíðar hætti, með síðari konu sinni Mar-
gréti Vigfúsdóttur. Fyrri konu börn Gunnars voru þá
flest heima, og þeirra á meðal hinn nú þjóðkunni rit-
höfundur og skáld Gunnar Gunnarsson, sem þá var á
sautjánda aldursári og þarf ekki frekar að kynna.
Aðalleikfélagi minn þarna var Sigurður Gunnarsson,
rúmlega ári yngri en ég. Hann varð síðar bóndi á
Ljótsstöðum um nær fjóra áratugi, og lengi oddviti
sveitarstjórnar Vopnafjarðarhrepps. Gunnar rithöfund-
ur var þá fjárhirðir hjá föður sínum og gætti ásauða í
tveimur fjárhúsum og hélt til beitar þegar gaf, sem oft
var. Við Sigurður höfðum það m. a. að leik, að látast
vera útilegumenn eða draugar, fyrirmyndin úr þjóð-
sögunum, og ráðast á Gunnar, þegar hann kom heim
með féð til hýsingar í kvöldhúminu. Þá sátum við fyrir
honum við fjárhúsin eða inni í þeim, þegar við vonim
draugar, og réðumst að honum, þegar hann hafði hýst,
og stundum áður, því rollurnar rötuðu í húsaskjólið.
Gunnar var orðinn meðalmaður að hæð og nokkuð
þrekinn, og sterkur vel, fannst okkur Sigurði. Það var
metnaður okkar, að geta komið Gunnari undir, og hald-
282 Heima er bezt