Heima er bezt - 01.11.1984, Blaðsíða 2

Skammdegið grúfir yfir láði og legi,
sólargeislarnir eru „loppnir, þreyttir,
bleikir“ eins og Þorsteinn Erlingsson
kvað, og það þótt veturinn hafi verið
ósegjanlega mildur, daglengdin og
sólargangurinn hlýðir sínu lögmáli.
Margir, ef til vill allir, eru teknir að
hlakka til jólanna, börnin í glaðri eft-
irvæntingu um einhverja fallega hluti,
skólafólkið eftir jólafríinu, og eldra
fólkið af gömlum vana. Hátíð ljós-
anna er og verður ætíð tilhlökkunar-
efni, jafnt ungum sem gömlum, trú-
uðum sem vantrúuðum. Jólin eru há-
tíð ljóss og fagnaðar um allan hinn
kristna heim, og stutta stund færa þau
mennina nær hverja öðrum, þá stund
komast menn næst því að vera með
einum huga, hversu margt sem skilur
að í daglegu lífi. Jólin eru ljósið, sem
skin í myrkri skammdegisins, hvað
sem öðru líður, hvort sem menn
skynja fagnaðarboðskap þeirra eða
ekki. Og svo mikill er máttur þeirra,
jafnvel þótt sjálft fagnaðarefnið sé
grafið í umsvifum verslunar og við-
skipta, allskyns látum og hverskonar
glysi og gáleysi, að þau sameina oss öll
um stund. Oss, sem tekin erum að
eldast þykir raunar allt umstangið og
ysinn minna meira á föstuinngangs-
læti en fagnaðarhátíð til minningar
um þann atburð, er mestur og merk-
astur hefir orðið í sögu mannkynsins.
En í allri ljósadýrð jólanna gægjast
þó fram svartir skuggar. Friðarboð-
skapur englanna á Betlehemsvöllum,
hefir verið óskadraumur mannkyns-
ins í 2.000 ár, en þó sennilega aldrei
fjar því að rætast en nú, þrátt fyrir allt
friðarhjalið, sem lætur vel í eyrum, en
er því miður vatn á mylnu verstu
ófriðaraflanna.
Yfir landi voru og þjóð hvíla fleiri
skuggar en þeir, er stafa af lækkandi
sól og skammdegis skýjum. Sam-
kvæmt lögmálum náttúrunnar er
skammt þess að bíða, að sólin hækki á
lofti, og vor fylgir hverjum vetri. En
I skammdegi
það eru aðrir og þyngri skuggar, sem
vér vitum ekki hvenær dreifast, eða
hvort þeirri dimmu léttir nokkurn
tíma. Vér vitum að þjóðin býr við
efnahagsvanda meiri en oftast fyrr,
sumt af honum eru sjálfskaparvíti
óhófseyðslu og forsjárleysis þeirra,
sem áttu að vita en vissu ekki, en að
öðrum þræði því, að meginauðlind
vor hafið hefir ekki getað veitt okkur
það, sem vér höfum krafist, að veru-
legu leyti þó vegna hóflítillar sóknar.
Ég reyni ekki til að rekja orsakir, enda
eru þær flestum kunnar. En allt um
það, sem talið var, er þó einn illviðra-
klakkurinn svartastur og uggvænleg-
„Tortryggni, vantrú og von-
leysi bœta ekkert böl, heldur
auka það. Von, trú og traust
eru aflvakar allra góðra
hluta. “
astur, og það er sundrung þjóðarinn-
ar.
Nýlega er afstaðin kjaradeila og
verkfall, harðvítugra og óbilgjarnara
á báða bóga, en vér höfum verið vitni
að um áratugi að minnsta kosti.
Áhorfandi sem fylgdist með málun-
um gat naumast annað séð en deilu-
aðilar mættust, ekki til sátta, heldur
með reidda hnefa tilbúnir að berja
andstæðinginn niður ef nógu gott færi
gæfist. Og hver getur vænst hag-
kvæmrar útkomu þegar þannig er
gengið til leiks? Og því miður hafa
báðir aðilar tapað og um leið þjóðin
öll. Ég á þar ekki við fjárhagslegt tjón.
Það get ég ekki reiknað, en allir vita
að það er alvarlegt, svo að ekki séu
stærri orð við höfð. Og sá skaði getur
orðið bættur, þótt það taki tíma. Hitt
tjónið er torbættara og það er hið
andlega tjón þjóðarsálarinnar. En það
tjón er ekki sist vegna þess, að ríkis-
stjórnin sjálf var annar aðilinn, og
brást því trausti að sýna sáttavilja,
sem nauðsynlegur er í hverri deilu, ef
hún á að leysast viðunanlega.
Víða kemur nú fram í ræðu og riti,
að svo sé komið, að tvær þjóðir búi í
landinu, og vitum vér þó fullvel, að
vér getum öll rakið ættir okkar saman
einhvers staðar á leið þeirra kynslóða,
sem byggt hafa landið í 1100 ár, svo að
ekki er kynþáttamun til að dreifa. En
hið sorglega er, að í þessu tveggja
þjóða tali er nokkur sannleikur. Og
innan beggja þessara flokka, ég kann
ekki við að kalla það enn þjóðir, eru
síðan þrýstihópar, stórir og litlir, sem
brjótast um hver og einn, og otar hver
sínum tota. Þetta er svartasti skugg-
inn, sem hvílir yfir oss á þessum
skammdegisdögum. Sundrung, til-
litsleysi, tortryggni og öfund vinna
markvíst að því, að láta það á sannast
að þjóðirnar séu tvær, og dýpka og
breikka bilið milli þeirra.
Það er alltaf jafnathyglisvert æfin-
týrið um föðurinn, sem á dánardægri
fékk sonum sínum stafina þrjá, eða
voru þeir kannski fjórir, og bað þá að
brjóta þá í einu lagi, það var þeim
ofraun. en ef þeir reyndu við hvem
einstakan hrukku þeir í sundur án
átaks. Þjóð vor minnir nú að mörgu
leyti á stafina þrjá, stafirnir, hags-
munahóparnir eru að vísu miklu
fleiri. Ég býst við flestir þeirra sjái
hinn aðsteðjandi vanda, en þegar til
átaksins kemur að verjast honum er
því líkast, sem þeir geti ekki komið sér
saman um neitt nema að hamast við
að brjóta sinn stafinn hver.
Vissulega mun meiri hluti þjóðar-
innar viðurkenna þetta ef menn ein-
ungis gefa sér tóm til að hugsa, styðja
og gefa, í stað þess að hrifsa, hrinda,
berja og halda dauðahaldi í feng sinn,
hvernig sem honum hefir verið náð,
og meðan svo horfir eru líkurnar litlar
til þess að vandinn leysist.
Vandamálin eru mörg og mikil, en
ekki þó svo að þau séu ósigrandi. En
Framhald á bls. 370
322 Heima er bezl