Heima er bezt - 01.11.1984, Blaðsíða 21

F.v.: Halldór Þorbjörnsson, Sigurffur
Baldursson og Baldur Pálmason, föru-
nautarnir þrír í Sovét 1964, staddir fyrir
utan strákofa þann sem Lenín hafðist við
í sumarið 1917. Hann bjó líka í timburhúsi
í grenndinni, í Raslív nálægt Kirjálaeiði.
Þennan dag skoðuðum við hið
fræga Ermitage listasafn, sem er til
húsa í hluta Vetrarhallarinnar, og er
því óhætt að segja að ramminn hæfi
listaverkunum — þar fellur list að list.
Einnig var farið í 30 km ökuferð til
norðausturs frá borginni, þar sem
heitir Raslív. Lenín dvaldi þar sum-
arið 1917, næst fyrir byltinguna, var
þar í felum fyrir varðliðum bráða-
birgðastjórnarinnar, sem sat að völd-
um fyrst eftir fall keisarans. Hann
notaði þá m.a. tímann til að skrifa rit
sitt „Ríki og byltingu“, sem síðan er
oft til vitnað. Þarna er dálítið minja-
safn í heldur fornfálegu húsi, en um-
hveríið er alft hið viðfelldnasta, þar
sem mikið ber á tjörnum og trjám.
Eftir kvöldverð, sem var fyrst og
fremst settur saman úr reyktum laxi
og nautalundum í franskri gerð með
hrísgrjónum, grænum baunum og
kartöflum, héldum við á ballettsýn-
ingu í veglegu leikhúsi, og var þar
sýndur hinn frægi listdans „Giselle“
við tónlist eftir Adolphe Adam, sem
var þekktur Parísarbúi á fyrri hluta
síðustu aldar. Við fórum léttstígir í
háttinn eftir að hafa horft á hin fjað-
urmögnuðu spor ballerínunnar
Petrovu og dansnauta hennar.
Síðasta daginn okkar í borg Péturs
mikla var farið til fundar við forseta
og varaforseta fylkisdómstólsins þar,
og fengu félagar mínir lögfróðir þar
góðar upplýsingar um dómaskipan og
þvíumlíkt. Sjálfur lagði ég lítt við
eyra. Ég veit ekki um Dimitrí.
Aftur á móti þótti mér gaman að
koma í háskólann — og auðvitað
hinum ekki síður — og hitta þar að
máli tvo öndvegismenn úr kennara-
liðinu, sem báðir gátu talað íslenzku í
verulegum mæli. Það voru Steblín-
Kamenskij og Valerij Bjerkoff, sem
iðkuðu þar norræn fræði og kennslu í
þeim greinum. Bjerkoff hafði þá fyrir
tveimur árum gefið út íslenzk-rúss-
neska orðabók í samvinnu við Arna
Böðvarsson cand. mag. Steblín-
Kamenskij ritaði margt um fornnor-
ræn fræði, ekki sízt Íslendingasögur.
Árið 1981 kom út hér á landi bók hans
Heimur Islendingasagna í þýðingu
Helga Haraldssonar lektors, hið
merkasta rit, en það hafði komið út á
rússnesku áratug fyrr. Höfundurinn
kom til íslands fáum árum eftir fund
okkar í Leníngrað, og var ánægja að
endurnýja kynnin á heimili Sigurðar
fararstjóra okkar. Hann kom hingað
aftur síðar, er heimspekideild Há-
skóla íslands kaus hann heiðursdokt-
or fyrir fræðastörf sín. Þessi mæti
prófessor, sem er nú látinn fyrir örfá-
um árum, var einstaklega háttvís og
alúðlegur maður, auk þess sem hann
var fríðleiksmaður mesti — sem sagt
bæði fríður maður og fróður.
Að kvöldi þessa lokadags okkar í
Leníngrað var okkur boðið á tónleika
Fílharmoníusveitarinnar, þar sem
Rostropovitsj sellósnillingur var ein-
leikari, en stjórnandi Genndij Ros-
hdestvenskij, sem var þá búinn að
geta sér gott orð á því sviði og hefur
orðið nafntogaður á síðari árum. Ekki
var langt að fara fyrir okkur, aðeins
skáhallt yfir götuna frá Hótel Evrópu.
Á efnisskránni var eingöngu ensk
tónlist, og hinum helztu tónskáldum
Breta raðað á garðann: Henry Purcell,
Ralph Vaughan-Williams, Percy
Grainger (frá Ástralíu), Benjamín
Britten og William Walton. Ég hafði
ekki heyrt fyrr sellósinfóníu Brittens,
sem var þungamiðja tónleikanna.
Þótti mér strax verulega til hennar
koma, og unnið hefur hún betur á við
nánari kynni á hljómplötu. Rostropo-
vitsj gerir henni manna bezt skil eins
og að líkum lætur, þar sem þetta er
nokkurskonar eign hans, enda munu
fáir eða engir honum færari knéfiðl-
arar.
Ekki birtist okkur Rostropovitsj
fyrst á tónleikasviðinu eftir samfundi
á brautarstöðinni í Moskvu þremur
sólarhringum fyrr. Við höfðum séð
hann í veitingasalnum á Hótel
Evrópu, þar sem hann sat við lítið
borð og ræddi við tónskáldið kunna
Dimitrí Sjostakhovitsj. Auðséð var, að
með þeim var góður kunningsskapur.
Sjostakhovitsj bjó þarna á hótelinu
þessa daga, og varð ég hans var í
nokkur skipti, því að ekki var nema
eitt herbergi milli okkar þar á einum
ganginum. Hæglátur maður, greind-
arlegur og íhugull að sjá, fremur lágur
í lofti en nokkuð þéttvaxinn. Virtist
fremur sjóndapur, bar gleraugu.
Dimitrí Sjostakhovitsj fæddist í
Pétursborg 1906, menntaðist þar í
tónlist, gerðist prófessor við tónlistar-
háskólann þar um þrítugsaldur, en
flutti undir striðslok til Moskvu. Hann
leið þjáningar umsáturstímans með
samborgurum sínum og lagði drjúgan
skerf af mörkum til eflingar baráttu-
þreki þeirra, er hann samdi 7. sinfóníu
Heima er bezt 341