Æskan - 01.01.1992, Blaðsíða 38

SKOPUN OG
CAfiA
ALHEIMSINS
- í örfáum orðum!
/ þessum vísindaþætti langar
mig til að fá ykkur með í dá-
lítið ferðalag um helma og
geima. Við verðum að vísu að
láta okkur nægja að ferðast um
f huganum en samt munum
vlð reyna að halda okkur við
þá heima sem taldir eru raun-
verulegir að dómi náttúru-
vísinda.
ímyndunaraflið
Óneitanlega gæti ímyndunaraflið borið
okkur enn lengra því að hugarheimur hvers
og eins er víðáttumikill og fjölbreyttur. Öll-
um er frjálst að þeytast um sinn hugar-
heim þótt skilningssljóir menn kalli slíka
heima Ijótum nöfnum svo sem hugarburð.
En heimur ímynduraraflsins er að vísu til
orðinn við tengsl og víxláhrif milljóna
frumna í heila mannsins. Svo flókin eru
ferlin sem hlut eiga að máli að þau jafnast
á við samspil krafta í stjörnugeimnum.
Hugarheimurinn einn sér á því vissu-
lega fullan rétt á sér. Hann er fyrir einstak-
lingum jafnraunverulegur og hinn ytri
heimur sem er viðfagnsefni raunvísinda.
Undrunin
Við skulum velta fyrir okkur ýmsum
spurningum sem hvarfla sjaldan að okkur
í dagsins önn. Yfirleitt teljum við sjálfsagt
að við séum hér og nú, hér á þessari jörð
á þessum tíma, nánar tiltekið á íslandi á
20. öld eftir Krist. Sennilega kæmum við
ekki miklu í verk og færum okkur senni-
lega að voða ef við værum eilíflega hlessa
á slíkum „hversdagslegum" staðreyndum.
Engu að síður erfátt hressilegra en staldra
ögn við öðru hverju og furða sig einmitt á
því sem við alla jafna teljum liggja í aug-
um uppi.
Við furðum okkur á stað og stund eigin
tilveru en þaðan er steinsnar yfir í forvitni
um aðra menn, þeirra stað og stund. Fyrst
hugum við að nágrönnum og samferða-
mönnum, síðan þeim sem fjær eru í tíma og
rúmi. Fjarlægar þjóðir og horfnirtímar verða
okkur undrunarefni. Landafræðin og mann-
kynssagan víkka sjóndeildarhringinn. Nú á
tímum getum við úr gervihnöttum skyggnst
yfir allar þjóðir jarðarinnar, heimkynna okk-
ar, og mannkynið veit meira en nokkru sinni
um sögu sína.
Þekkingin
Við vitum líka æði miklu fleira en áður
um himingeiminn og fortíðina, þróun
manns og dýra, um gróður jarðar, smæstu
lífverur, agnir og eðli efnisheimsins. Sífellt
lengra leitar hugurinn, aftur í tímann og
fram, út í geiminn lengra, lengra. Hvað
4 2 Æ S K A N