Æskan - 01.06.1993, Blaðsíða 26

SUÐRÆNIR SELIR
Suðurskautslandið er talið
heil heimsálfa enda 14 milljónir
ferkílómetrar á stærð. Mestur
hluti þess er hulinn ís og snjó og
þar er ekki beinlínis lífvænlegt um
að litast. Af skiljanlegum ástæð-
um er dýralíf heldur fáskrúðugt á
meginlandinu ef mörgæsir eru
frátaldar en því meira á sjávar-
svæðunum í kring.
Mikil næring er í sjónum við
Suðurskautslandið, ekki síst
hvaláta sem er smávaxið krabba-
dýr skylt rækju. Það er undir-
stöðufæða margra dýrategunda,
svo sem skíðishvala, en þeir
þurfa engan smáræðis dag-
skammt! Fleiri sækja þó í „góð-
metið” og er átuselurinn einna
stórtækastur þeirra. Af því er nafn
hans dregið. Hann er í hópi þeirra
sem nefndir hafa verið Suður-
skauts-selir þó að nær væri að
kalla þá suðræna seli vegna þess
hve þeir flækjast víða. Hér verður
fjallað lítillega um tegundirnar
fjórar: Átusel, Weddell-sel,
pardus-sel og Ross-sel.
Átuselur er útbreiddastur allra
suðrænna sela og stofn hans er
gríðarstór, að líkindum 13-14
milljónir dýra. Hann er fremur lítill
og grannvaxinn með þétthærðan
feld, grábrúnn að ofan og gulleitur
að neðan. Annars breytir hann
um lit á hverju ári þegar hann fer
úr hárum. Átuselurinn heldur sig
einkum í íshrönglinu við strendur
Suðurskautslandsins en hann
sést auk þess víða við Eldlandið,
Nýja-Sjáland, Ástralíu og Tas-
maníu.
Fátt er vitað um hvernig selirnir
fjölga sér en kóparnir fæðast
sennilega í október þegar vor er
þar syðra. Þeir eru vandir af
spena 4-5 vikna.
Weddel-selur er kenndur við
landkönnuð með sama nafni.
Hann er mun stærri en átuselur,
allt að 3 metrar á lengd, og urt-
urnar stærri en brimlarnir en slíkt
er fátítt meðal sela. Liturinn er
nokkuð breytilegur, oftast dökkur
á baki og Ijósari á hliðum og að
neðan, auk þess sem gráhvítir
dílar eru um allan skrokkinn.
Heimkynni Weddel-sels eru
víða í Suður-Atlantshafi þó að
hann haldi sig mest á ísbreiðunni
við Suðurskautslandið. Hann er
víðförull og flækist lengra suður á
bóginn er nokkurt annað spendýr
því að hann hefur sést á 80 s.br.
Þó er eins og aðstæður neyði
hann til langferða þar eð allt
bendir til að hann sé fremur
„heimakær”. Hann er sífellt að
höggva vakir og öndunarop í ís-
inn og tennur hans slitna mjög
með aldrinum enda veikbyggðar
fyrir.
Weddel-selurinn lifir mest á
smáfiski og kolkrabba. Hann er
duglegur að kafa og getur verið
allt að 40 mínútur í kafi í senn. Oft
þarf hann að forða sér undan
erkióvini sínum, háhyrningnum,
og tekur það þá helst til bragðs
að synda inn undir lagnaðarís.
Pardus-selur sækist líka eftir hon-
um, einkum ungum dýrum, og
setur þá ekki frændsemina fyrir
sig.
Brimlarnir helga sér umráða-
svæði og urturnar safnast í kring-
um þá, oft svo að skiptir mörgum
tugum. Þær kæpa í september-
október eftir eiginlegan með-
göngutíma í 9 mánuði en fóstur-
þroska er seinkað í 2-3 mánuði
svo að kóparnir fæðist á hentug-
um tíma.
Pardusselur í vígahug.
2 6 Æ S K A N