Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1917, Page 88

374
Skáldið
[ IÐUNN
Hann alla sína fræðslu fekk
á fátæklingsins skólabekk.
En sveit hans veitti sína gjöf
— þar sérhver hæð var spámanns gröf,
og skálda er höfðu hegnt og kent,
en heimska lýðsins grýtt og brent.
Þar feöur hjuggu hold og beÍD,
en hJóðu synir bautastein.
Og ekki eru sumir sérvitringarnir betur farnir, þeir
sem komast þversum við mannlífið bæði lifs og
liðnir. Eitt stórfelt dæmi þessa er »Jón hrak« (II,
151), en jafnframl ágætt sýnishorn þess, hvernig St.
G. St. getur búið til hin dýruslu djásn úr litlum
efnivið. — Þið þekkið öll vísuna:
Kalt er við kórbak
, kúrir þar Jón hrak.
Ytar snúa austur og vestur
allir nema Jón hrak.
Og ykkur hefir sjálfsagt ekki þótt mikið til hennar
koma. En St. G. St. býr til úr henni átakanlega lífs-
mynd, er gleymist manni seint, þegar maður er einu
sinni búinn að láta sér skiljast hana:
Kirkjubækur þar um þegja:
Pó er fyrst frá Jóni að segja,
hann skauzt inn í ættir landsins,
utanveltu hjónabandsins.
Fyrir sök þá ekkert erfði’ ann,
uppeldinu fyrirgerði’ ann
sem varð byrði, bundin valdi
bygð hans, sem hún eftir taldi.
Hann var nefnilega alinn upp á sveil. En Jónki
var þó ekki eins og aðrir menn. Honum gekk illa
með kverið og kristindóminn, en mundi vel það sem
hann vildi og skildi, og svo var sá gallinn á honum
að hann hugsaði, þegar hann átti að vinna. Og svo
fór hann að grúska i þjóðlegum fróðleik og ýmsu