Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1926, Blaðsíða 49

IDUNN
Knut Hamsun.
127
karls og konu er höfuðþáttur þess lífs, er hann lýsir.
Hún tendrast í öndverðu eins og neistinn milli tveggja
skauta. Hátíð lífsins — fylling og stilling kraftanna. En
þegar maðurinn hefir fundið sjálfan sig í öðru hjarta,
er hann ekki lengur heill maður. Baráttan fyrir ástinni
verður barátta fyrir lífinu sjálfu, óvæg og þrotlaus alt
til dauðans. Alt sem ágreiningi veldur verður því sárara
sem tilfinningin er dýpri. Skapraun mætir önnur enn
meiri. Saga ástarinnar hjá Hamsun er ástasaga Guð-
rúnar Ósvífursdóttur —: þeim var eg verst er eg unnii
mest! Slík er saga Viktoríu og ]óhannesar, og Glahns
og Edvördu í Pan. Astin kemur yfir sálir þeirra eins
og sumarið í skóginn. Kemur bara! Og þau blómstra
eins og skógurinn, stutt sumar en inndælt. Svo hefst
ósátt af litlu efni. Sátt og ósátt skiftast á, og loks er
tóm ósátt og engin sátt: særð viðkvæmni, lækkað stolt.
Baráttunni er haldið áfram til þess að vinna, sigra —
en ósigurinn er næstum handvís —: þau fá ekki notist
af því að þau unnast langt of heitt til þess! Þetta er
hin kynlega mótsögn — paradox — ástarinnar, sem
tæpast hefir verið lýst betur af nokkrum höfundi öðr-
um en Hamsun. í Pan endar sagan á dauða Glahns,
sem kýs að láta lífið heldur en að hefja að nýju hina
sáru baráttu. Sögu Falkenbergs á Efrabæ og Willats
Holmsen og Aðalhéiðar í Börn av Tiden má raunar
skoða sem framhald af sögu Glahns og Edvördu, og
þar er vafalaust að finna fullkomnustu og eftirtektarverð-
ustu kvenlýsingar Hamsuns.
En jafnan mun Pan verða talinn höfuðrit Hamsuns
um ástir. Þar kemur fram í fyrsta sinn hin fræga
þrend —: Edvarda — Glahn — Eva, sem seinna verð-
ur Dagný — Nagel — Gude, og Viktoría —• Jóhannes
— Camilla, svo nefnd sé nokkur nöfn. Engum þarf